یکشنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۴ - ۰۳:۰۹

یکشنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۴ - ۰۳:۰۹

اعتراض ۵۷ استاد و حقوقدان به طرحی با عنوان «تشدید مجازات جاسوسی» در مجلس
خیرخواهانه متذکر می شویم که راه علاج مشکلات روزافزون کشور، نه افزایش بگیر و ببندهای بی ضابطه و تشدید رویکردهای امنیتی و تحدید و تضییع حقوق شهروندی (ولو با حفظ...
۱۵ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: وکلاپرس
نویسنده: وکلاپرس
روایت مهتدی، فعال سیاسی و همسر آنیشا اسداللهی از انتقال همسرش و دیگر زندانیان زن از اوین به زندان قرچک
از چند روز، قبل از حمله یکی از اکانت‌های مرتبط با رژیم اسرائیل، این پیام را گذاشته بود که زدن سردر اوین، منتفی نیست. مسئله‌ای که نگرانی‌های ما را دوچندان...
۱۵ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: محمد جعفری
نویسنده: محمد جعفری
صدایی از حاشیه، تصویری از فریب: بزرگ‌نمایی یک صدا در غیاب پایگاه اجتماعی
این شعار نه‌تنها فراگیر نبوده، بلکه هم از نظر تعداد موارد وقوع و هم از نظر عمق پذیرش در میان توده‌های معترض، شعاری حاشیه‌ای و ناپایدار به‌شمار می‌آید. با وجود...
۱۴ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: بهروز ورزنده
نویسنده: بهروز ورزنده
مردم عامل اصلی در امنیت وطن هستند- تجربه و برداشتی از جنگ دوازده روزه
مردم نشان دادند که وطن خود را دوست دارند و حاضرند برای بقای میهن، حتی از جان خود نیز بگذرند و با تمام مشکلات بسازند ولی با دشمن و خائنان...
۱۴ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: کامران
نویسنده: کامران
جهان تاریک است
گوشهایتان را مهر و موم کردید!؟- صدای مردم را نشنیدید!- از شما کاری ساخته نیست!- خیلی کارها کردید!- اما از بهار بویی نبردید- از شکفتن گلها در دامنه هایِ فلات-...
۱۴ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: رحمان ـ ا
نویسنده: رحمان ـ ا
به امید پیروزی نه در جنگ که بر جنگ
مادران صلح ایران ضمن محکومیت اقدامات غیر انسانی اسراییل، از جنابعالی به‌عنوان ریاست قوۀ قضاییه مصرانه تقاضا دارند در این شرایط بحرانی بنا بر اصل مدارا با رعایت عدل و...
۱۴ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: مادران صلح ایران
نویسنده: مادران صلح ایران
بیانیۀ کانون نویسندگان ایران در بارۀ آنچه بر زندان اوین رفت
کانون نویسندگان ایران ضمن محکوم‌کردن حملۀ تجاوزگرانه و جنایتکارانۀ رژیم اسراییل به ایران به‌طور عام و به زندان اوین به‌طور خاص و ابراز نگرانی شدید نسبت به سرنوشت نامعلوم همۀ...
۱۴ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: کانون نویسندگان ایران
نویسنده: کانون نویسندگان ایران

به مناسبت پنجاه سالگی نهضت آزادی

نهضت آزادی ایران در طول این نیم قرن همواره تشکلی اصلاح طلب باقی مانده است. اصلاح طلبی نهضت آزادی یک منش سیاسی است که بر پایه های فکری و اصول ارزشی آن متکی است و بر تحلیل ماهیت نظام سیاسی حاکم متکی نیست

۲۵ اردیبهشت، پنجاهمین سالروز انتشار بیانیه تاسیسی نهضت آزادی، از نیکوترین لحظات برای مرور نیم قرن حیات نهضت آزادی است.

 

دانش آموز بودم و تازه به مبارزه سیاسی پیوسته بودم که روزی در اوایل سال ۴۰ جزوه ای به قطع کوچک به دستم رسید. بیانیه تاسیسی نهضت آزادی ایران بود. بیانیه را روی میز ترجمه دایی ام، صادق انصاری، و دوست وی، باقر مومنی یافتم. خواندم و حرف های زیاد شورانگیز و دلچسبی در آن نیافتم.

 

اولین بار بود که یک متن سیاسی مذهبی می دیدم. از آن روز تا امروز همواره، از دور یا از نزدیک، نظاره گر و کنکاش گر کارهای نهضت آزادی بوده ام. هر دهه که پیش آمده ایم بیشتر دریافته ام که کارنامه رهبران به نام نهضت، به ویژه مهندس بازرگان،برای همه آزادیخواهان نکات آموختنی و تجربه های مفید بسیار در بر دارد.

 

میراث پنجاه ساله نهضت آزادی، به سان سایر تشکل ها و تلاش های مستمر سیاسی ایرانی، در تاریخ معاصر کشور ما نه تنها شایسته تامل و بازآموزی است، بلکه در قالب هر داوری منصفانه احترام انگیز و شایسته قدر شناسی نیز هست. به برخی از آن ها در ذیل اشاره می کنم.

 

۱. در نخستین برآمد سیاسی حساس، در نخستین سال های دهه چهل شمسی، از زمان روی کار آمدن دولت امینی روی تا رویدادهای منتهی به ۱۵ خرداد، مقایسه استراتژی سیاسی جبهه ملی ایران و نهضت آزادی ایران نشانه های استواری از برتری عناصر واقع گرا و منطبق بر نیازهای عاجل کشور، به خصوص در زمینه تعویق و تعدیل امکان فراگیری استبداد، در سیاست نهضت آزادی ایران به چشم می خورد.

 

نهضت آزادی تحلیل درستی از شکاف در درون حکومت، میان دولت امینی و بقیه هیات حاکمه داشت و می کوشید روندهای سیاسی به سمتی نرود که به سقوط دولت امینی بیانجامد. حال آنکه نگاه غالب بر جبهه این بود که مقابله با امینی و برکناری وی ممکن است راه انتقال قدرت به جبهه ملی را هموار سازد.

 

۲. نهضت آزادی از بدو تاسیس رنگ و رخی دینی داشت و این را تا کنون حفظ کرده است. نهضت آزادی در تمام طول این نیم قرن آمیزه ای از هویت و تعلق ایرانی- اسلامی را در خود حفظ کرده و آن را با اصول کشور داری مدرن، ملی گرایانه و مردم سالارانه در آمیخته و همساز کرده است.

 

نیاز به این درآمیختگی و اهمیت آن در جلب مشارکت اقشار اجتماعی در روندهای سیاسی از سوی برخی محافل سیاسی دیگر نیز درک شده است. اما نه مجاهدین خلق و نه برخی نحله های متاخرتری که تحت نام «روشنفکری دینی» برآمد می کنند به تعادل پایدار و دوام داری که نهضت آزادی میان این دو مولفه برقرار کرد دست نیافتند.

 

بیاد می آورم زمانی را که جوانان هوادار نهضت آزادی، که بعدا از رهبران مجاهدین شدند، با سرخوردگی از دیکتاتوری شاه، در میانه دهه چهل به رهبران نهضت فشار می آوردند که خط مشی آن را رادیکالیزه کند.

 

اما نهضت تا پایان نه در سمت رودر رویی با این جوانان هوادار و ستیز با آنان حرکت کرد و نه از اصول و موازین عقیدتی سیاسی خود عدول کرد و در سمت رادیکالیسم رایج در آن سال ها گام برداشت.

 

در تمام این پنجاه سال نهضت آزادی ایران بی هیچ لنگش و هیچ وقفه ای مدافع اشکال علنی و قانون فعالیت سیاسی باقی ماده و در تلاظمات سیاسی اصول ناظر بر مشی سیاسی و ارکان ارزش های بنیادین خود را زیر و رو نکرده است.

 

۳. نهضت آزادی ایران در طول این نیم قرن همواره تشکلی اصلاح طلب باقی مانده است. اصلاح طلبی نهضت آزادی یک منش سیاسی است که بر پایه های فکری و اصول ارزشی آن متکی است و بر تحلیل ماهیت نظام سیاسی حاکم متکی نیست. گذر ایران از نظام پادشاهی به نظام اسلامی مشی و منش اصلاح طلبانه نهضت آزادی را باژگون نساخت.

 

مهندس بازرگان مبارزه قانونی و اصلاح طلبانه در قبال سیاست های شاه را در دوران جمهوری اسلامی هم ادامه داد. جز زنده یاد داریوش فروهر و حزب ملت ایران، که با هر دو نظام تا حد معین رفتاری اصلاح طلبانه داشت، هیچ نیروی سیاسی مهم دیگری در ایران وجود نداشته است که هم در رژیم از یک خط مشی اصلاح طلبانه پیروی کند. تجربه نهضت آزادی در قالب تداوم بی وقفه فعالیت قانونی در هر دو رژیم یک آموزش و یک درس سیاسی سترگ به همراه دارد: نهضت آزادی ایران نشان داد که ایستادگی بر مشی رفرمیستی و روش مبارزه قانونی بیش از آن که به ماهیت نظام حاکم بستگی داشته باشد بر عزم و اراده و بنیان های ارزشی مستقر در ذهن همان مبارزان بستگی دارد.

 

۴. نهضت آزادی ایران از معدود تشکل های سیاسی ایران است که در طول حیات پنجاه ساله خود هیچ گاه متهم نشده است که منافع کشور و مردم ایران، و یا استقلال سیاسی خود را در راه پیشبرد خط مشی سیاسی خود نادیده گرفته و یا در درجه دوم قرار داده است.

 

نهضت آزادی ایران در ایام نزدیک به انقلاب و پس از آن در موارد بسیار از سوی سازمان های چپ و نیز از سوی اسلام گرایان تند رو به نرمش و سازش با امریکا و انگلیس متهم شده است.

 

اما تاریخ ثابت کرد این اتهامات پایه واقعی نداشته است. در اسناد بدست آمده از سفارت امریکا البته گزارش های مفصل در باره نهضت مندرج است. اما این نه تنها هیچ یک از ادهاها علیه نهضت را تائید نمی کند، بلکه نشان می دهند که سران نهضت منافع کشور را همواره مقدم داشته و هرگز به قدرت های جهانی برای پیشبرد امر خود اتکاء نکرده اند.

 

۵. درخشان ترین نقطه در تاریخ ۵۰ ساله نهضت آزادی ایران اما همانا اعتراض به اعدام های خودسرانه، شتابزده و حرص آلود در روزهای داغ پس از پیروزی انقلاب است.

 

در فضایی که هم نامدارترین و محبوب ترین جریان های سیاسی و هم موج مردمی و قدرت مند پشتیبان حکومت تازه خواهان تداوم و تشدید و تسریع اعدام ها بود این فقط صدای مهندس بازرگان و تنی چند از یاران وی بود که ضمن همکاری صادقانه با رهبری انقلاب خواهان رعایت حقوق بازداشت شدگان و تشکیل دادگاه های عادلانه شد. تاریخ ایران تا آن زمان سراغ نداشته است که یک تشکل سیاسی از حقوق بشری نیروهای مخالف خود دفاعی داشته باشد.

 

بازنگری تاریخ ۵۰ ساله نهضت آزادی ایران در عین حال عریان گر کاستی هائیست که رفع آنها احتمالا لازمه جایگزینی نسل هاست. به برخی از این جهات اشاره می کنم:

 

پوشیده نیست که نهضت آزادی ایران در تمام سال های حیات خود تشکل مطلقا مردانه باقی مانده و هیچ گاه هیچ یک از فعالان سیاسی زن در آن راه نیافته است.

 

جبهه ملی ایران نیز البته همواره این طور بوده. اما این نقص فقط به شرایط زمانه مربوط نمی شده و به ساخت و بافت فکری بنیان گذاران آن هم مربوط می شده (چرا که در همان دوران، و حتی از دو دهه قبل تر، نهضت چپ ایران عامدانه مبشر و مروج مشارکت و حضور زنان در فعالیت سیاسی بود).

 

به علاوه نهضت آزادی ایران همچون هم نسلان ملی گرای خود هماره یا بر وجود مطالبات قومی چشم پوشیده و یا در باره ماهیت آن شک و تردید داشته است. و بالاخره فعالان نهضت آزادی ایران بسیار کم موفق شدند از نقش و تاثیر فرهنگی و سیاسی جنبش چپ در ایران یک ارزیابی واقع بینانه ارایه دهند، با آنان همان تعامل و مدارایی را پیگیرند که با ملی گرایانِ راست گرا و یا اسلام گرایانِ انقلابی داشته اند.

 

اکنون در آستانه آغاز ششمین دهه از حیات نهضت آزادی ایران، با ورود نسل تازه ای از فعالان سیاسی، فعالانی حاصل سال های پس از انقلابند، نیازمند دگر دیسی اساسی است.

 

از یک سو موج بسیار گسترده ای از فعالان تازه نفس برای پیگیری مساله زن، مسایل قومی و ایده آل های چپ مدرن عرصه عمومی را دارد در هم می نوردد. و از سوی دیگر تحولات فکری و سیاسی عمیق در میان جناح بزرگی از اسلام گرایان دیروز در حال انکشاف است و فاصله فکری و ارزشی آنان با فعالین ملی مذهبی به طور عموم دارد به صفر میرسد.

 

اکنون در پرتو این تحولات امید زیادی وجود دارد که نه تنها کاستی های تاریخی حرکت نهضت آزادی بیش از این دوام دار نشود، بلکه امکان انتقال تجربه گرانقدر نسل بنیان گذار نهضت به نسل بعدی نیز به واقعیت بدل شود. پیگیری آرمان های آزادی خواهانه بر بستر یک هویت ملی-اسلامی منحصر به نهضت آزادی ایران نیست. حفظ تشکل های متعدد این پیگیری را کم ثمر می کند.

 

ضمن صمیمانه ترین تبریک ها به خاطر پنجاه سالگی نهضت آزادی ایران آرزو می کنم دهه آتی دهه ای شود که از دل آن تشکلی فراگیر برآمد کند که همه فعالین خواهان حفظ هویت و تعلق ایرانی-اسلامی، اصول کشور داری مدرن، ملی گرایانه و فرهنگ مردم سالارانه را در صفوف خود جای دهد. چپ ایران نیز، بعد از دهه ها، به سوی همگرایی و نوسازی روی نهاده است. هرگاه این دو روند همگرایی در سمتی استوار بسط یابد بی گمان دو پایه از سه پایه اصلی دموکراسی در ایران نهاده و نهادینه شده است.

 

در خاتمه می خواهم در این زادروز از دو تن یاد کنم.

 

از مهندس عزت الله سحابی، که گرچه سال هاست عضو نهضت نیست اما هماره و صمیمانه در راه آرمان های مشترک با فعالین نهضت مجاهدت کرده است. من با او نزدیک به دو سال در زندان عادل آباد شیراز هم سلول بوده ام و در آنجا شناختم که تمام ذرات وجودش با آرمان های ملی و مردمی اش در هم سرشته است.

 

رشته ی دوستی من و او از همان روزهای سخت زندان عادل آباد برای همیشه استوار شد. مهندس این روزها در بستر بیهوشی است. برایش آرزوی سلامت دارم.

 

و از تقی رحمانی که زاد روز پنجاه سالگی نهضت آزادی،بار دیگر بازداشت شده است. او در تمام سال های پس از انقلاب را در مسیر زندان و خانه در رفت و آمد بوده است. شمار بارهای بازداشت او با کمتر کسی قابل مقایسه است. او را ندیده ام و شخصا نمی شناسم. اما خوش فکری و پایداری او مرا بارها به شوق آورده است. برایش آزادی و پایداری آرزو دارم.

 

_____________

دیدگاه های مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه های رادیو فردا نیست.

*فرخ نگهدار، تحلیلگر سیاسی و از اعضای سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)

تاریخ انتشار : ۲۷ اردیبهشت, ۱۳۹۰ ۹:۱۱ ب٫ظ
لینک کوتاه
مطالب بیشتر

نظرات

Comments are closed.

بیانیه‌های هیئت‌ سیاسی‌ـ‌اجرایی

۸ تیر، روز فداییان جان‌باختهٔ خلق؛ میهن‌دوستانِ انقلابیِ راهِ آزادی و رفعِ ستم از زحمت‌کشان!

در ۸ تیر امسال و در روزهایی که تجاوز جنایت‌کارانهٔ حکومت نژادپرست و نسل‌کش اسراییل و دولت امپریالیستی آمریکا به میهن عزیمان ایران باز ردّ پای خونینی از جان و هستی عزیز هم‌میهنانمان در جای‌جای ایران از خود به جا گذاشته است، یادی از رفقای عزیزی نیز ضروری‌ست که در جریان دقاع از میهن‌مان در برابر تجاوز نطامی عراق طی دو سال دفاع میهنی در راه میهنی که تا پای جان دوستش داشتند، جان باختند.

ادامه »
سرمقاله

اسراییل در پی تحقق رؤیای خونین «تغییر چهرۀ خاورمیانه»!

دست‌کم دو دهه است که تغییر جغرافیای سیاسی منطقۀ ما بخشی از اهداف امریکا و اسراییل‌اند . نتانیاهو بارها بی‌پرده و باافتخار از هدف‌اش برای «تغییر چهرۀ خاورمیانه» سخن گفته است. در اولین دیدارش با دونالد ترامپ در آغاز دور دوم ریاست جمهوری نیز مدعی شد که اسراییل و امریکا به طور مشترک در حال مبارزه با دشمنان مشترک و «تغییر چهرۀ خاورمیانه»‌اند.

مطالعه »
سخن روز و مرور اخبارهفته

سیمور هرش: آنچه به من گفته شده است در ایران اتفاق خواهد افتاد.

یک مقام آگاه امروز به من گفت: «این فرصتی است برای از بین بردن این رژیم برای همیشه، و بنابراین بهتر است که ما به سراغ بمباران گسترده برویم.» … بمباران برنامه‌ریزی‌شده آخر هفته اهداف جدیدی نیز خواهد داشت: پایگاه‌های سپاه انقلاب اسلامی، که از زمان سرنگونی خشونت‌آمیز شاه ایران در اوایل سال ۱۹۷۹ با کسانی که علیه رهبری انقلاب مبارزه می‌کنند، مقابله کرده‌اند.

مطالعه »
یادداشت

در نقد بیانیه فعالین مدنی بشمول برندگان نوبل صلح درباره جنگ…

آخرین پاراگراف بیانیه که بخودی خود خطرناک‌ترین گزاره این بیانیه است آنجایی است که میگویند: ” ما از سازمان ملل و جامعه‌ی بین‌المللی می‌خواهیم که با برداشتن گام‌های فوری و قاطع، جمهوری اسلامی را به توقف غنی‌سازی، و هر دو‌طرف جنگ را به توقف حملات نظامی به زیرساخت‌های حیاتی یکدیگر، و توقف کشتار غیرنظامیان در هر دو سرزمین وادار نمایند.” مفهوم حقوقی این جملات اجرای مواد ۴۱ و ۴۲ ذیل فصل هفتم اساسنامه ملل متحد است.

مطالعه »
بیانیه ها

۸ تیر، روز فداییان جان‌باختهٔ خلق؛ میهن‌دوستانِ انقلابیِ راهِ آزادی و رفعِ ستم از زحمت‌کشان!

در ۸ تیر امسال و در روزهایی که تجاوز جنایت‌کارانهٔ حکومت نژادپرست و نسل‌کش اسراییل و دولت امپریالیستی آمریکا به میهن عزیمان ایران باز ردّ پای خونینی از جان و هستی عزیز هم‌میهنانمان در جای‌جای ایران از خود به جا گذاشته است، یادی از رفقای عزیزی نیز ضروری‌ست که در جریان دقاع از میهن‌مان در برابر تجاوز نطامی عراق طی دو سال دفاع میهنی در راه میهنی که تا پای جان دوستش داشتند، جان باختند.

مطالعه »
پيام ها

پیام به کنگرهٔ بیست‌وششم حزب کمونیست آلمان

ما بر این باوریم که چپ اگر نتواند در برابر ماشین جنگی سرمایه‌داری بایستد، اگر چپ صدای رنج مردمان بی‌پناه نباشد، اگر چپ در خیابان‌ها، کارخانه‌ها، اردوگاه‌ها و مناطق جنگ‌زده حضور نداشته باشد، از رسالت تاریخی خود فاصله گرفته است. ما برای بنای جهانی دیگر مبارزه می‌کنیم – جهانی فارغ از استثمار، از سلطه، از مرزهای ساختگی، از جنگ و نژادپرستی.

مطالعه »
شبکه های اجتماعی سازمان
آخرین مطالب

اعتراض ۵۷ استاد و حقوقدان به طرحی با عنوان «تشدید مجازات جاسوسی» در مجلس

روایت مهتدی، فعال سیاسی و همسر آنیشا اسداللهی از انتقال همسرش و دیگر زندانیان زن از اوین به زندان قرچک

صدایی از حاشیه، تصویری از فریب: بزرگ‌نمایی یک صدا در غیاب پایگاه اجتماعی

مردم عامل اصلی در امنیت وطن هستند- تجربه و برداشتی از جنگ دوازده روزه

جهان تاریک است

به امید پیروزی نه در جنگ که بر جنگ