در آسیا، قیمت تمام شدۀ انرژی خورشیدی در سطح مصرف، هم اکنون هم ارز و در آستانۀ قرار گرفتن در زیر انرژی فسیلی است.
آیا در سال ۲۰۰۸، وقتی بازار با اشباع چیپ کامپیوتری مواجه شد، استفاده از آنها متوقف شد؟ عمراً! این دلیل خوبی است که دغدغه های موجود حول آثار سیاستهای اخیر دولتهای امریکا و چین نسبت به انرژی خورشیدی و مشخصاً در ارتباط با تولید پانلهای خورشیدی، پاسخ گفته شوند.
سقوط سهم قیمت پانلهای خورشیدی در قیمت تمام شدۀ برخی از بزرگترین تولیدکنندگان پانلهای آفتابی را می توان حاد نامید: در همین چند ماه سال جاری قیمت شرکت جینکوسولار ۴۳ درصد، شرکت کانادین سولار ۲۰ درصد، و شرکت هانوها کیوسلز ۴/۴ درصد کاهش یافته است. اما تا حا حاضر، آنچه “موجب مرگ صنعت خورشیدی نشده، تنها آن را تقویت کرده است”*
ضعف توانائی است
علت این وضع را می توان با مراجعه به تاریخ دریافت. قیمت پانلهای خورشیدی برحسب کارآئی آنها، از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ قریب ۸۰ درصد کاهش یافته است. دو عامل پایدار، عوامل اصلی در این روند بوده اند: یکی افزایش راندمان این پانلها و دیگری عرضۀ وسیعتر آنها، که مدام از هزینه های تولید می کاسته است. این روند البته بسیاری از تولیدکنندگان در صتعت خورشیدی را به بیرون از بازار رقابت پرتاب کرد، اما سقوط هزینه های تولید منجر به ۹ برابر شدن ظرفیت نصب شدۀ تأسیسات خورشیدی در سطح جهان شد و پیروزمندان آن جنگ بازار در این مدت ازغنیمت حاصله به کفایت سود برده اند.
آنهائی که در پایان سال ۲۰۱۱، در زمانی که بحران به بازار این صنعت راه برده بود، دست به خرید سهام شرکتهای جینکوسولار و کانادین سولار زدند، در پایان هفتۀ گذشته سرمایه شان را به ترتیب به صورت سود سالانۀ ۳۳ و ۲۲ درصد بازگرفتند. برای مقایسه، برگشت سرمایۀ سرمایه گذاران در سهام شرکت صنعتی نیمه هادیهای تایوان و شرکت اینتل در همان دوره به ترتیب ۲۲ و ۱۷ درصد در سال بوده است.
محرک قیمت
اثر سیاستهای اخیر واشنگتن و پکن بر این روند چه خواهد بود؟ دولت ترامپ در ماه ژانویۀ سال جاری ۳۰ درصد به تعرفۀ واردات پانلهای خورشید افزود. این اقدام یکی از علل سقوط حاد سهام جینکوسولار و کانادین سولار در سال جاری بود. در مقابل دولت چین هم در هفتۀ گذشته اعلام کرد که اجازه برای اجرای پروژه های بزرگ ابعاد جدید را در این سال محدود خواهد کرد و به تعرفه های تشویقی که به ژنراتورهای خورشیدی بر حسب کیلووات ساعت تولیدی تعلق می گرفته است، خاتمه خواهد داد.
اینها البته خبرهای خوشی برای سازندگان پانلهای خورشیدی حاکم بر بازار نیستند. اما بد نیست بپرسیم چرا. افت تقاضا در کوتاه مدت در چین و افرایش عرضۀ پانلها توسط سازندگان آنها در امریکا که در پاسخ به اقدام ترامپ برنامۀ تولید ۵۵/۴ گیگاوات ساعت را اعلام کردند، منجر به اشباع بازار جهانی شده است که قیمتها را باز هم به پائین و پائینتر خواهد کشید.
این وضع “حاشیۀ امن” تولیدکنندگان را تهدید خواهد کرد، اما همچنین به ارتقاء تکنولوژی فوتوولتائیک، خواهد انجامید. این نکته خاصه در آسیا، که تقاضا برای برق به سرعت رو به افزایش است و تولید بزرگ ابعاد خورشیدی تقریباً در آستانۀ نقطۀ عطف خود قرار دارد یا حتی از آن عبور کرده و هزینه های تمام شدۀ تولید آن به زیر هزینه های انرژی فسیلی رسیده اند، صادق است.
به ارزانی چیپهای کامپیوتری
طبق آخرین تخمین، قیمت پانلهای خورشیدی در چین، که هنوز حدود یک سوم قیمت یک سیستم انرژی خورشیدی را تشکیل می دهد، در سال جاری حدود ۳۵ درصد و در سال آینده نیز بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افت خواهد کرد. این تخمین به معنای شتابگیری معتنابه افت قیمتهاست که تا پیش از تصمیم اخیر دولت چین تخمینها از افت ۲۰ تا ۲۷ درصدی آن در سال جاری حکایت می کردند.
به نظر می رسد که تقاضای کل جهانی برای پانلهای خورشیدی به خاطر کاهش نصب در چین کاهش یابد، اما همین تخمین حاکی از آن است که کاهش قیمت موجب تحرک بیشتر بازار در سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ گردد.
ما به این تصور عادت کرده ایم که شرکتهای بزرگ سود خود را از قدرتی که در بازار دارند، می برند و نه از فعالیت در صنعتی که به دشواری می توان سه سال پشت سر هم یکی را به عنوان پیروز میدان آن برگزید؛ کیفیتی که بحرانی می نماید، اما بحرانی نیست. این درست همان وضعی نیست که به آن “سرمایه داری در خدمت همه” می گویند.
تغییرات سیاستگذاری در سال ۲۰۱۸ در امریکا و چین حاوی اخبار ناخوشایندی برای تولیدکنندگان مسلط بر بازار پانلهای خورشیدی اند، اما برای کل صنعت خورشیدی و برای اقلیم جهانی محتملاً موجبی برای سلامتی.
* وامی است از گفتۀ معروف نیچه: “هر آنچه موجب مرگ من نشود، تنها من را قویتر خواهد کرد.”
