طالبان در قدرت- آش را چه کسی پخت؟

قدرت گرفتن «طالبان» در افغانستان موجب ایجاد شرایط جدید در جهان گردید. لازم به یادآوری است که «طالبان» در روسیه بعنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود. اتحادیۀ اروپا از احتمال سرازیر شدن سیل جدید پناهجویان به اروپا نگران است. پائولو جنتیلونی رئیس کمیسیون اروپا در امور اقتصادی، ایجاد راهروهای بشردوستانه برای مهاجران افغان را پیشنهاد کرد تا از امکان تکرار راه افتادن سیل قبلی مهاجران غیرقانونی جلوگیری شود.

در بوندستاگ آلمان از آنجاییکه کشور برای چرخش جدید آمادگی نداشت، بر سر این واقعیت که وزرای امور خارجه و دفاع چنین تحولی را پیش بینی نکرده بودند، جنجال به‌پا شد. مخالفان خواهان تحلیل و بررسی فعالیت‌های ارگان‌های اطلاعاتی هستند که با پیروی از سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا، پیش بینی‌های نادرستی را ارائه کردند و مدعی بودند دولت اشرف غنی پس از خروج نیروهای ائتلاف بین‌المللی چند ماه دیگر دوام خواهد آورد.

بحث‌ها دربارۀ اینکه با هزاران پناهجو از افغانستان چه باید کرد، شروع شده است. زیرا ذخایر «فضای اسکان» به پایان رسیده است. خطوط هوایی آلمان حمل شهروندان خود و افغان‌های خدمتگزار هیأت‌های خارجی را به تاشکند آغاز کرده است. در آینده، آن‌ها به آلمان منتقل خواهند شد.

با نگرانی از این که سیل مهاجرین افغان به اروپا از طریق ترکیه جاری شود، این کشور به احداث دیوار سیم خاردار به طول ٣٠٠ کیلومتر در مرز با ایران دست زده است.

وزارت خارجه ایالات متحدۀ آمریکا نیز علائمی از توجه به متحدان متروکۀ افغان نشان می‌دهد و با نیجریه توافق کرده است که از دو هزار نفر پناهجوی افغان به مدت دو ماه پذیرایی کند تا بعداً آن‌ها را به «جایی منتقل نماید».

رئیس جمهور جو بایدن اعلام کرد ۵٠٠ میلیون دلار برای کمک به مهاجران افغان تخصیص می‌دهد. همۀ تلاش‌های ایالات متحدۀ آمریکا به این خلاصه می‌شود. تنها کار آمریکایی‌ها عبارت است از حفاظت از فرودگاه کابل که تخلیۀ خارجیان از طریق آن انجام می‌گیرد. افغان‌ها نیز برغم ممانعت‌های سخت به محوطۀ فرودگاه وارد می‌شوند. آن‌ها به داخل ساختمان‌های ترمینال پر شده و سعی می‌کنند به هواپیماها سوار شوند.

اوضاع جدید به هیچوجه رئیس جمهور آمریکا را نگران نمی‌کند. آمریکایی‌ها خروج از افغانستان را شکست خود تلقی نمی‌کنند.

بایدن در آستانۀ تصرف کابل توسط طالبان، به سؤال خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا ایالات متحده به متحدان متروک افغان خود کمک خواهد کرد یا خیر، چنین پاسخ داد: «اکنون امنیت افغان‌ها، مشکل افغان‌هاست».

اظهارات بایدن در خصوص آیندۀ سیاست‌های آمریکا در افغانستان حتی بمراتب جالب‌تر است. او از عواقب به قدرت رسیدن طالبان نگران نیست. زیرا، حضور نظامی دائمی آمریکا در افغانستان بدون نیروهای زمینی، مانند سومالی و یمن امکان‌پذیر است. مفهوم اشاره واضح است: «در صورت نیاز، نیروی هوایی آمریکا تا آنجا که لازم است افغانستان را بمباران خواهند کرد».

و ظاهراً برای تأیید اینکه اظهارات رئیس جمهور باد هوا نیست، ژنرال کنت مکنزی، فرمانده نیروهای آمریکایی در خاورمیانه هنگام دیدار با نمایندگان رهبری «طالبان» به طرز قانع‌کننده‌ای به آن‌ها فهماند که هرگونه حمله به نیروهای آمریکایی یا در فرودگاه کابل «پاسخ فوری و قدرتمند» دریافت خواهد کرد.

اعتبار بین‌المللی ایالات متحدۀ آمریکا که در حال حاضر در سطح بسیار پائینی قرار دارد، تنها فاقد یک جنگ هوایی جدید علیه جمعیت افغانستان است. واقعاً هم، این گزینه از نظر پنتاگون کاملاً مناسب است. با توجه به این واقعیت که بال‌های هوایی آمریکا در آسمان سوریه بسته است (به احتمال هدف قرار گرفتن توسط سامانه‌های مدرن دفاع موشکی ارتش سوریه)، آسمان افغانستان برای خلبانان آمریکایی یک افسانۀ جذاب است: پرواز کن به هر کجا خواهی، بمباران کن هر کسی را که می‌بینی! چنین جنگ هوایی برای پنتاگون و مجتمع‌های نظامی- صنعتی آمریکا فقط یک رؤیا و آرزو می‌توانست باشد. وقفه بین جنگ‌ها جایز نیست و در این مورد هم نیازی به بهانه‌تراشی نیست.

در همین حال، طالبانی‌ها که به قدرت رسیده‌اند، به شدت تلاش می‌کنند تا مردم افغانستان و جامعۀ جهانی را به صلحدوستی خود مطمئن سازند. آن‌ها با اعلام عفو عمومی، موافقت خود را با کار زنان در حوزه‌های پزشکی، آموزشی و حتی رسانه‌ای (در چهارچوب قوانین شرعی) بیان کردند. آن‌ها ممنوعیت قریب‌الوقوع تولید و توزیع مواد مخدر را اعلام نمودند. و از همه بالاتر، آن‌ها می‌گویند که سیاست بین‌المللی «طالبان» بر پایۀ صلح‌دوستی و حسن‌همجواری تحکیم خواهد یافت.

البته، با آگاهی به تاریخچۀ «طالبان»، نمی‌توان به این کلمات اعتماد کرد. در شهرک پنج خطر جدید برای جمهوری‌های آسیای مرکزی پدید آمده‌است. خطر همچنین، آن بخش از واحدهای فدراسیون روسیه را که نسبت جمعیت مسلمان در آن‌ها زیاد است، تهدید می‌کند (پنج– جماعت و شهرکی واقع در جنوب غربی جمهوری تاجیکستان، در ناحیهٔ پنجِ ولایت ختلان. جمعیت این جماعت ۷۹۱۷ است. ش.).

پس از مدت کوتاهی معلوم خواهد ‌شد که این نگرانی‌ها تا چه حد موجه هستند. فعلا، ولفگانگ ایشینگر، رئیس کنفرانس امنیتی مونیخ می‌گوید: «اگر سلطۀ وحشتناک طالبان در آنجا مجدداً برقرار شود، باید مورد توجه همسایگان و قدرت‌های منطقه‌ای، به ویژه چین، روسیه، هند، پاکستان و ایران قرار گیرد».

این گفته، قاعدۀ قدیمی آنگلوساکسون‌ها را یادآوری می‌کند: آش را ما پختیم، سفره را شما جمع کنید!

دمیتری سدوف (Dmitry SEDOV)

ا. م. شیری

٣٠ مرداد- اسد ١۴٠٠