سرانجام پس از ماه‌ها کشکمش، دولت به اصطلاح طرفدار «صلح و حقوق بشر» سوئد، به درخواست رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه جواب مثبت داد و اقدامی شرم‌آور را در تاریخ این کشور ثبت کرد. از اول ماه ژوئن ۲۰۲۳ در سوئد، قانون جدید «ضد ترور» به اجرا درآمده است. سوئد با این اقدام به دنبال جلب موافقت ترکیه با عضویت این کشور در ناتو است. در چنین وضعیتی مهاجران و پناهجویان کرد تبار، نگران تلاش‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی خود در سوئد هستند.
دولت سوئد بیش از یک سال است که در انتظار جلب موافقت دولت رییس جمهور جنگ طلب و مستبد ترکیه رجب طیب اردوغان برای پیوستن به پیمان ناتو به‌سر می‌برد. پیمان آتلانتیک شمالی نه یک نیروی نظامی دفاعی بلکه برعکس، یک نیروی نظامی تهاجمی است و عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی، مستلزم موافقت یک‌پارچه تمام اعضاست، اما به دلیل مخالفت ترکیه، سوئد در حال حاضر از دست یابی به این هدف باز مانده است.
سوئد از سوی دولت ترکیه، متهم شده است که «به اندازه کافی با سازمان‌های تروریستی» مبارزه نمیکند و به درخواست‌های استرداد این کشور پاسخ نداده است. ترکیه همچنین سوئد را به پشتیبانی از «حزب کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) متهم کرده است. فعالیت پ‌ک‌ک در ترکیه ممنوع است. در حالی که دولت سوئد نه تنها از پ‌ک‌ک، بلکه از هیچ سازمان اپوزیسیون حکومت‌های دیکتاتوری همچون جمهوری اسلامی ایران، حمایت نمیکند.
گمان میرود اکنون دولت و پارلمان سوئد با زیرپا گذاشتن قوانین انسانی و بی‌طرفانه خود، با تصویب و به اجرا درآوردن قانون «ضد ترور» گام مهمی را به‌سوی جلب رای مثبت دولت جنگ‌طلب و خشونت‌طلب ترکیه در زمینه عضویت این کشور اسکاندیناوی در ناتو برداشته‌اند. طی ماه‌های اخیر ترکیه موافقت احتمالی خود با الحاق سوئد در این ائتلاف نظامی غرب را صریحا مشروط بر «اقدامات فعال‌تر سوئد علیه تروریست‌ها» دانسته است.
کشور فنلاند نیز پس از تلاش‌های فراوان و در نهایت در پی موافقت ترکیه سرانجام موفق شد به عضویت ناتو درآید. سوئد اما با توجه به مخالفت‌ها و کارشکنی‌های ترکیه همچنان در اتاق انتظار برای عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی به سر می‌برد.
در پی تجاوز نظامی روسیه به اوکراین کشورهای سوئد و فنلاند که پیش از این، چندین دهه سیاست بی‌طرلی نظامی را در پیش گرفته بودند، موضع خود را تغییر داده و تلاش خود برای عضویت در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی را آغاز کردند؛ تلاشی که پیوسته با مخالفت‌ها و کارشکنی‌های آنکارا روبرو بود. سوئد در پی عضویت اخیر فنلاند امیدوار است که با برداشتن گام‌هایی از این دست موافقت ترکیه با عضویت این کشور در ناتو را جلب کند.
در این میان مسکو به پیوستن فنلاند به پیمان آتلانتیک شمالی واکنش نشان داده و گسترش ناتو را «حمله‌ای به امنیت و مصالح ملی روسیه» خوانده است. دیمیتری پسکوف، سخن‌گوی کاخ کرملین، تصریح کرد که روسیه دست به «اقداماتی متقابل» خواهد زد. او اما جزییات بیشتری در مورد کم‌وکیف این اقدامات ذکر نکرد.
شایان ذکر است که فنلاند بیش از ۱۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک با روسیه دارد و تلاش این کشور برای عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی با تجاوز نظامی روسیه به اوکراین به جریان افتاد. فنلاند در دوران جنگ سرد بیطرف بود، اگر چه با پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر از هزینه‌های نظامی خود نکاست.
عضویت کشوری جدید در ناتو مشروط به تایید تمامی اعضای این پیمان است. گرچه تمامی ۳۰ کشور عضو ناتو در اجلاس تابستان سال گذشته در مادرید به صورت اصولی با پذیرش فنلاند و سوئد موافقت کردند، اما ترکیه بعدا به دلیل آن چه که «حمایت از تروریست‌ها» خوانده بود، با عضویت فنلاند و سوئد به مخالفت پرداخت. پس از مذاکرات فنلاند با ترکیه و دیدار سائولی نینیستو، رییس جمهوری فنلاند با رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه سرانجام راه پیوستن این کشور به ناتو هموار شد.
عصر روز سه‌شنبه ۴ ژوئن ۲۰۲۳-۱۵ فرودین ۱۴۰۲، در جلسه وزرای خارجه کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) که در بروکسل برگزار می‌شود، کشور فنلاند به عنوان سی و یکمین کشور، رسما به عضویت این پیمان در‌می‌‌آید. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو در آستانه جلسه وزیران خارجه کشورهای عضو در بروکسل گفت: «ما برای اولین بار پرچم فنلاند را این‌جا در مقر ناتو به اهتزاز در می‌آوریم. این روز خوبی برای امنیت فنلاند، امنیت شمال اروپا و کل ناتو خواهد بود.»
ترکیه و مجارستان اما هنوز به عضویت سوئد چراغ سبز نشان نداده‌اند. ترکیه سوئد را به پناه دادن به نیروهای «حزب کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) متهم می‌کند، اما استکهلم این اتهام را رد می‌کند. مجارستان هم از سال ۲۰۱۵ به این سو به «سیاست مهاجرپذیری سوئد» انتقاد دارد و همچنین خشم ویکتور اوربان، نخست‌وزیر این کشور از تلاش سوئد برای اخراج حزب «فیدس» مجارستان از زمره احزاب محافظه‌کار اروپا باعث شده تا این کشور مخالف عضویت سوئد در ناتو باشد.
پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین، ناتو فرصت را غنیمت شمرده تا ابعاد پیمان نظامی خود را گسترش دهد. برخلاف مدعیانش که می‌گویند این پیمان دفاعی است این پیمان بسیار تهاجمی است. شکی نیست که حمله روسیه به اوکراین را باید محکم و قاطع محکوم کرد اما همزمان نباید به تحرکات جنگ افروزانه ناتو و در راس آن آمریکا چشم بست. موضع اصولی و انسانی اتخاذ موضع ضد جنگ و قطع فوری این جنگ خانمانسوز است نه بنزین ریختن بر روی آتش جنگ و شعله‌ور کردن آن!
به‌‌دنبال فروپاشی نظام دوقطبی و پایان جنگ سرد، ناتو به طور جدی با بحران هویت رو به رو شد. در واقع فلسفه وجودی این سازمان که تضمین امنیت کشورهای عضو در برابر تهدیدات بلوک شرق بود، با فروپاشی پیمان ورشو و شوروی، زیر سئوال رفت. با این وجود ناتو توانست همزمان با دگرگونیهای استراتژیک و امنیتی و همچنین تغییرات ساختاری نظام بین‌الملل در دوران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تغییر و تحول اساسی پیدا نماید. کارویژه‌های امنیتی خود را از سطح منطقه‌ای به سطح جهانی گسترش دهد و از نهادی صرفا دفاعی- آتلانتیکی به نهادی امنیتی- جهانی تبدیل گردد.
در بحبوحه درگیری نظامی روسیه و اوکراین که هنوز ادامه دارد، ناتو که خود به درگیری‌ها دامن می‌زند، نشستی سه روزه را در مادرید اسپانیا از ۲۸ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۲ برگزار کرد. رهبران ژاپن و کره جنوبی برای اولین بار برای شرکت در نشست ناتو دعوت شدند. این ائتلاف نظامی که پیش از این منشاء دردسرهای زیادی برای اروپا بوده است، اکنون در تلاش است شاخه آسیا-اقیانوسیه خود را برای گسترش مداخلاتش در آسیا ایجاد کند. نشست ژوئن ۲۰۲۲سران ناتو، چین را در مفهوم استراتژیک جدیدی معرفی کرد، به صورت مداوم و اغراق شده به چین به عنوان یک تهدید تاکید کرد، و از چندین کشور آسیا-اقیانوسیه برای ایجاد نسخه آسیا-اقیانوس آرام ناتو دعوت کرد.
پس از پایان جنگ سرد، ناتو موقعیت خود را تغییر داد. مفهوم راهبردی که در سال ۱۹۹۹ توسط ناتو به تصویب رسید، برای اولین بار تاکید کرد که ناتو باید «از حالت دفاعی خارج شود» و از «دفاع جمعی» به «مداخله» خارج از منطقه دفاعی تبدیل شود. این اصل که اقدامات نظامی را می‌توان بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد انجام داد، از جمله، جنگ موسوم به «جنگ بشردوستانه» که توسط ناتو علیه جمهوری فدرال یوگسلاوی در سال ۱۹۹۹ آغاز شد، یا جنگ کوزوو، منشور سازمان ملل متحد و هنجارهای شناخته شده جهانی روابط بین‌الملل را آشکارا نقض کرد. پس از نادیده گرفتن سازمان ملل، ناتو بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل، یک بمباران ۷۸ روزه را آغاز کرد که سابقه بدی را در روابط بین‌الملل بر جای گذاشت و باعث ایجاد یک بحران انسانی شدید شد.
کوفی عنان دبیر کل وقت سازمان ملل، از اقدامات نظامی یک جانبه ناتو به شدت انتقاد و تاکید کرد که بر اساس منشور سازمان ملل، شورای امنیت سازمان ملل متحد مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت جهانی را دارد که به وضوح توسط ناتو به رسمیت شناخته شده است. بنابراین، شورای امنیت باید در هر تصمیمی که شامل استفاده از زور باشد، دخیل باشد. نوام چامسکی زبان شناس و فیلسوف مشهور آمریکایی نیز اقدام نظامی ناتو را به شدت محکوم کرد و گفت هدف از این اقدام ایجاد یک سیستم اجتماعی و اقتصادی نئولیبرالی غربی در کشور است.
پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، دشمنان ناتو از ثابت به نامرئی تغییر کردند، زیرا «تهدیدات تروریستی» به بزرگترین نگرانی ناتو تبدیل شد و از آن زمان مبارزه با تروریسم به مهمترین اولویت تبدیل شده است. در پاسخ، ناتو نیروی واکنش با آمادگی بالا را تاسیس کرد که نه تنها به انجام وظایف دفاع دسته جمعی ماده ۵ پیمان آتلانتیک شمالی ادامه داد، بلکه انجام وظایف نظامی را آغاز کرد که در دفاع دسته جمعی ماده ۵ نیست، اینگونه حالت «رفتن به هر کجا که باید بروم» به «رفتن به هر کجا که می خواهم بروم»، عوض شد.
در ۷ اکتبر ۲۰۰۱، زمانی که این ائتلاف به رهبری دولت آمریکا، جنگ افغانستان را آغاز کرد، ناتو اولین مداخله نظامی در مقیاس بزرگ خود را در خارج از اروپا تحت مفهوم استراتژیک ۱۹۹۹ انجام داد، در سال ۲۰۰۳، ایالات متحده این دروغ را منتشر کرد که عراق دارای تسلیحات کشتار جمعی است و با بریتانیا و سایر متحدان ناتو، جنگ در عراق را آغاز کرد. اینگونه بود که قصد ناتو برای تبدیل تدریجی از یک اتحاد نظامی تنها با کارکردهای منطقه‌ای، به یک اتحاد سیاسی و نظامی که بتواند نقشی جهانی ایفا کند آشکار شد.
در سال ۲۰۱۱، ناتو از مجوز شورای امنیت سازمان ملل برای حمله نظامی به لیبی سوءاستفاده کرد، این نمونه بارز دیگری از رفتارهای ناتو است که به‌دلیل منافع شخصی، مداخلات نظامی خارجی و تغییر حکومت را پس از جنگ سرد انجام می دهد. در ۳۱ اکتبر همان سال، آندرس فوگ راسموسن، دبیرکل وقت ناتو، با یک هواپیمای ترابری C-130 ساخت آمریکا، با اسکورت دو هواپیمای جنگنده فانتوم فرانسوی وارد لیبی شد. این سفر غیر منتظره، اولین سفر دبیرکل ناتو به این کشور شمال آفریقا بود. هنگامی که مقامات ارشد ناتو پایان عملیات «طلوع اودیسه» را علیه لیبی اعلام کردند، هرگز فکر نمی‌کردند که ده‌ها هزار غیرنظامی لیبی در جنگ داخلی پس از مداخله ناتو کشته شوند، چه رسد به این‌که این کشور امروز تا حد زیادی ناپایدار باشد. اکنون لیبی به کشور چند پاره و مرکزی برای تجمع و آموزش نظامی گروه‌های تروریستی به‌ویژه داعش تبدیل شده است.
اکنون جنگ روسیه و اوکراین و تحول استراتژیک ناتو بهشدت ناامنی جهان را تشدید کرده و در عین حال الگوی امنیتی اروپا را تغییر داده است. پس از آغاز درگیری روسیه و اوکراین، ناتو در تقابل با روسیه گفت: دیگر به تعهدات قبلی خود در قبال این کشور عمل نخواهد کرد.عدم استقرار نظامی در اروپای شرقی تعهدی است که ناتو در اولین توسعه خود به سمت شرق پس از جنگ سرد به روسیه داده بود. این تعهد در سند اساسی مورد توافق با روسیه نوشته شده است. اکنون، با تکمیل رسمی مذاکرات الحاق ناتو با سوئد و فنلاند، و اعلام ایالات متحده مبنی بر استقرار دائمی نیروهای خود در لهستان، رویارویی بین روسیه و ناتو بیشتر خواهد شد.
اگرچه ناتو ادعا می‌کند که قدرتمندترین اتحاد نظامی در تاریخ است، اما تضادهای داخلی همیشه در آن وجود داشته است. پس از جنگ سرد، دگرگونی استراتژیک ناتو هموار نبوده و با تضادهای بین ایالات متحده و کشورهای اروپایی خدشه‌دار شد. کارشناسان خاطرنشان کردند که با پیشرفت تدریجی ادغام اروپا و اتحادیه شدن آن، آمریکا و اروپا بر سر موضوع دفاع مستقل از اروپای غربی با هم رقابت می‌کنند. به‌منظور حفظ هژمونی، آمریکا بهشدت با ایجاد هرگونه سیستم دفاع مستقل از اروپا با هدف تضعیف ناتو مخالف بوده است. این جهت گیری مورد خشم برخی از کشورهای اتحادیه اروپا از جمله فرانسه است.
در سال ۲۰۰۳، فرانسه و آلمان آشکارا به دور زدن آمریکا از سازمان ملل برای جنگ در عراق اعتراض کردند. در سال ۲۰۲۰، روابط آلمان و ایالات متحده تحت تاثیر رفتار «اولویت با آمریکاست» در دولت ترامپ قرار گرفت و منجر به افزایش درگیری ها و شکاف های دیپلماتیک و دفاعی بین دو طرف شد. اظهارات امانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه در مورد «مرگ مغزی ناتو» و خودمختاری استراتژیک اروپا آخرین نمود تضادهای موجود بین ایالات متحده و اروپا در دولت ترامپ بود. همزمان رسانه‌های آمریکایی اظهار داشتند که دو کشور به تدریج به پایین ترین نقطه تعامل خود از زمان جنگ سرد رسیده‌اند.
در حال حاضر، تشدید درگیری روسیه و اوکراین به طور موقت اختلافات بین کشورهای اروپایی و ایالات متحده را تحت‌الشعاع قرار داده است و اروپا دوباره به حمایت نظامی ایالات متحده وابسته شده است. امروز، ناتو بر امنیت مطلق یک گروه از کشورها بدون توجه به منافع امنیتی کشورهای دیگر تاکید دارد. آمریکا به همراه برخی از کشورهای عضو ناتو در تلاش است تا دایره نفوذ ایدئولوژی غربی را گسترش دهد. این روند باعث افزایش دامنه مخالفت‌های جهانی با ناتو خواهد شد.
بیشتر سوئدی‌ها به‌طور سنتی نسبت به پیوستن به ناتو نظر منفی داشتند، اما پس از تشدید درگیری روسیه و اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، این وضعیت تغییر کرد و اکنون گرایش بیشتری در جامعه سوئد برای عضویت در ناتو وجود دارد. در عین حال مخالفت با عضویت در ناتو نیز در سوئد بسیار زیاد و پر سر و صد است. در واقع سوئد زمانی سیاست عدم تعهد نظامی خود را پس از چند دهه کنار گذاشت و خواستار عضویت در ناتو شد که نظرسنجی‌ها نشان داد که ۵۳ درصد سوئدی ها، طرفدار عضو شدن در ناتو هستند. همچنین نظرسنجی انجام شده توسط موسسه آمار سوئد در نوامبر سال گذشته نشان داد که نظر ۸/۶۷ درصد سوئدی‌ها در مورد عضویت در ناتو کاملا یا بسیار مثبت است. با این حال، بسیاری از سوئدی ها، همچنان نگران پیامدهای منفی عضویت کشورشان در اتحاد نظامی ناتو هستند. دلیل این نگرانی گفته روسیه است که به صراحت اعلام کرده که اگر سوئد و فنلاند به ناتو بپیوندند «دیگر نمی‌توان درباره وضعیت عاری از سلاح هسته‌ای برای بالتیک صحبت کرد.»
«توبیاس بیلستروم» (Tobias Billström) وزیر خارجه سوئد، روز پنج‌شنبه یکم ژوئن ۲۰۲۳، اعلام کرد که کشورش تمام الزامات پیوستن به ناتو را برآورده کرده است. او در سخنان خود از ترکیه و مجارستان خواست تا به سوئد اجازه ورود به این سازمان نظامی را بدهند. در نشست وزاری خارجه ناتو در شهر اسلو، بیلستروم پیوستن سوئد به ناتو را به دونده ماراتنی تشبیه کرد که در حال نزدیک شدن به پایان خط است. ولی ترکیه با متهم کردن سوئد به پناه دادن به نیروهای مخالف دولت آنکارا، از سال گذشته مانع پیوستن این کشور به ناتو شده است. انتقاد سوئد از دولت ویکتور اوربان در مجارستان هم باعث مخالفت‌هایی از سوی این کشور برای پیوستن استکهلم به ناتو شده است.
«ینس استولتنبرگ» دبیر کل ناتو گفته که در آینده‌ای نزدیک به ترکیه سفر خواهد کرد، تا عضویت سوئد را تسریع کند. دبیرکل ناتو پیش از نشست غیررسمی وزرای خارجه این ائتلاف نظامی در نروژ گفت: همه متحدان موافق پیوستن سوئد به ناتو هستند. اولویت کنونی ما تضمین پیروزی اوکراین در جنگ است و این‌که یک کشور مستقل و دارای حاکمیت باشد. به زودی به ترکیه سفر خواهم کرد و پیامم برای رییس جمهور ترکیه این است که پیوستن سوئد به ناتو به نفع این ائتلاف است. روسیه حق ندارد به گسترش ناتو اعتراض کند.
در ماه مه ۲۰۲۲، فنلاند و سوئد به بهانه جنگ اوکراین خواستار پیوستن به ناتو شدند، اما «رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهور ترکیه در آن زمان تاکید کرد که نمی‌تواند از پیوستن این دو کشور به ناتو حمایت کند، زیرا این دو با «حزب کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) همکاری دارند. حال بر اساس قانون «ضد ترور» که از اول ماه ژوئن در سوئد قابل اجرا است «حمایت، سازمان‌دهی و تامین مالی سازمان‌های تروریستی» در این کشور یک جرم محسوب می‌شود و قابل مجازات است. به گفته گونار استرومر، وزیر دادگستری سوئد، هر فردی که «خدمات حمل و نقل» به سازمان‌های تروریستی ارائه دهد و یا در مراسم این نهادها در امور «پذیرایی» فعال باشد، احتمالا «قانون را زیر پا گذاشته است.»
در چنین روندی، طبیعی‌ست که مهاجران و پناهجویان ساکن سوئد به ویژه شهروندان کردتبار ترکیه، از اجرای قانون «ضد ترور» نگران باشند. اکنون این احتمال وجود دارد که اجرای این قانون ضدانسانی، تحریکاتی را علیه برخی از شهروندان کردتبار در سوئد برانگیزد. کوردو باکسی، روزنامه‌نگار کرد در سوئد، نگران است که در آینده احتمالا حق بیان آزادانه در سوئد را نخواهد داشت. وی میگوید: «اردوغان مدام در مورد لیست استرداد صحبت می‌کند. نخست ۳۳ نفر در آن بودند، بعد ۴۲ نفر شدند و حالا صحبت از ۱۰۰ تا ۱۳۰ نفر است که قرار است سوئد آنها را مسترد کند.»
شورای قانون‌گذاری سوئد نیز پیش‌نویس این قانون را بهشدت مورد انتقاد قرار داده. این نهاد توصیه کرده بود که قانون جدید مبارزه با ترور به شکل در نظر گرفته شده تصویب نشود. حقوق‌دانان این شورا معتقدند که قانون مذکور احتمالا باعث «گسترش جرم‌انگاری» خواهد شد و با توجه به برقراری قوانین مبارزه با تروریسم در سوئد تصویب این قانون لزومی نداشته است.
در چنین شرایطی، مسلم است که باید با صدای بلند بر پایان فوری جنگ روسیه و اوکراین تاکید ورزید و همزمان به این قانون دولت سوئد که موقعیت مهاجران و پناهجویان، به خصوص کرد تباران، را به خطر می‌اندازد مخالفت کرد و علیه آن موضع گرفت!
بی‌گمان اگر در جهان امروز، یک دادگاه بین‌المللی بیطرف و عادلانه وجود داشت و در این دادگاه دولت ترکیه و رییس جمهوری آن رجب طیب اردوغان و نمایندگان «حزب کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) شرکت می‌کردند دولت ترکیه و در راس آن رجب طیب اردوغان، به‌دلیل اقدامات تروریستی و تجاوزگرایانه نظامی و سرکوب سیستماتیک مردم کرد و آزادی‌های فردی و جمعی مردم ترکیه، متهم شناخته می‌شد و پ‌ک‌ک تبرئه می‌گردید. اما متاسفانه در جهان امروز، همه دولت‌های جهان و مدل‌های تنوع آن، از نوع دموکراتیک و لیبرال گرفته تا دیکتاتور و نظامی و مذهبی، صرفا به فکر منافع سرمایه‌داری و حفظ حاکمیت خود هستند و دولت‌های به اصطلاح دموکراتیک غربی کمترین اهمیتی به مواضع دموکراتیک و حقوق بشری خود نمی‌دهند. به این ترتیب در این جهان وارونه قدرت برگرداندن مواضع دموکراتیک و حقوق بشری تنها با اتحاد و مبارزه جمعی جنبش‌های اجتماعی و همه نیروهای آگاه، آزادی‌خواه، برابری‌طلب و عدالت‌جو شدنی و امکان‌پذیر است!
از هر طریق ممکن، قانون «ضد ترور» دولت سوئد را محکوم کنیم!
شنبه سیزدهم خرداد ۱۴۰۲-سوم ژوئن ۲۰۲۳
