نقش تلگرام بر اقتصاد و فرهنگ ما

گرد آورنده: ضیاء مصباح

چند صباحی است که نرم افزار پر طرفدار تلگرام وارد خانواده های ایرانی شده و با سرعت زیادی توانسته دل میلیون ها ایرانی را به دست آورد که در این بین واکنش های مختلفی نسبت به این پیامرسان را در سطوح مختلف نیز شاهد ایم. تلگرام در میان مردم کشورمان یکی از محبوبترین شبکه‌های اجتماعی به شمار می‌آید. این شبکه‌ اجتماعی بانفوذ در میان مردم کشورمان هواداران زیادی برای خود دست‌وپا کرده است. شبکه اجتماعی تلگرام با رد و بدل کردن روزانه ۱۵ میلیارد پیام پرطرفدارترین شبکه اجتماعی در ایران است. مردم کشورمان در محیط تلگرام بیش از ۱۷۰ هزار شبکه تلگرامی به راه انداخته اند که در این میان ۱۱هزار کانال بیش از ۵۰۰۰ نفر عضو دارند. هر کاربر ایرانی بطور میانگین در ۱۰ کانال عضویت دارد و روزانه بیش از ۱۰۰مطلب را از تلگرام مطالعه می کند. این در نوع خود در جامعه ایرانی که به پایین بودن سطح مطالعه مشهور است، قابل تامل است.

چرا تلگرام در ایران موفق شد و تاکنون فیلتر نشده است؟

در طول سالیان گذشته شاهد ظهور پیامرسان های مختلفی در فضای سایبری کشور بودیم که بعضی از شاخص ترین آنها عبارتند از: ویچت، لاین، تانگو، واتس اپ و کیک. اما هر کدام به دلایلی که بیشتر حفظ حریم خصوصی کاربران عنوان می شد یا فیلتر شدند یا به دلیل کندی در ارسال فایل از سوی کاربران کنار گذاشته شدند تا این که نوبت به تلگرام با ارسال فایل های سریع و رابط کاربری ساده ش رسید.
کاربران ایرانی با استفاده از این پیام رسان جدید دریافتند که دیگر برای ارتباط با دوستان خود نیاز به فیلترشکن ندارند و اختلال های آزار دهنده را در این پیامرسان شاهد نیستند و از همه مهمتر با سرعت بسیار بالاتری قادر به ارسال هر نوع فایلی در این پیامرسان تازه از راه رسیده اند؛ در نتیجه آوازه تلگرام خیلی زود در بین کاربران فضای مجازی ایران پیچید و خیلی زود بر روی همه گوشی ها نصب شد.
شاید یکی از دلایلی که تاکنون تلگرام در کشور فیلتر نشده است، تن دادن مدیران تلگرام به برخی خواسته های مسئولان کشور است و اصلاً بعید نیست تا چندی دیگر شاهد حضور سرورهای تلگرام در خاک ایران باشیم؛ چرا که در فرصتی که برای این شرکت تعیین شده است، در صورت عدم تمکین از این امر، این پیامرسان محبوب هم به سرنوشت دوستان قبلی خود دچار می شود و احتمالا فیلتر خواهد شد.

مزایای اقتصادی تلگرام در ایران

حضور تلگرام در ایران باعث افت چشمگیر درآمدهای شرکت مخابرات از جانب درآمدهای ناشی از SMS شد؛ چرا که افراد با وجود تلگرام و در دسترس بودن تقریبی اینترنت در هر گوشی هوشمندی، ترجیح می دهند با تلگرام پیغام های غیرفوری خود را برای دیگران ارسال کنند و در صورت نیاز و فوریت کار ترجیح بر این است که تماس صوتی برقرار کنند و عملا جایگاه SMS  با حضور تلگرام و پیامرسان های مشابه رو به تضعیف است و همین امر باعث صرفه جویی چشمگیری در هزینه های پیام کوتاه مشترکین تلفن همراه در ایران شده است.
با نگاهی دقیق تر به این پیام رسان در می یابیم که در عین سادگی، امکانات زیادی در اختیار انواع کاربران قرار می دهد که می توان به ایجاد گروه و سوپرگروه و کانال که هر یک کاربرد خاصی دارند، اشاره کرد.
در کشور عزیزمان ایران که به دلیل برخی سوءمدیریت ها دچار معضل بیکاری جوانان شده است، تلگرام توانست بستری فراهم کند که قبل از این برای فرهنگ کار در ایران کمی غریبه بود.
دورکاری! با فراگیر شدن استفاده از تلگرام در ایران، برای بسیاری از افرادی که در پیدا کردن شغل مناسب ناکام مانده بودند، روزنه امیدی باز شد و آنها توانستند بدون نیاز به سرمایه یا حضور در محل کار و با کمترین هزینه از منزل با کارفرمایان خود ارتباط برقرار کرده و مانند یک کارمند حضوری شرکت، به انجام امور محوله بپردازند. تنها با این تفاوت که این امر از راه دور انجام می شد که به نوعی هم صرفه جویی در هزینه کارفرما و هم صرفه جویی در هزینه متقاضی کار محسوب می شد. از طرف دیگر بسیاری از افراد نیز با ایجاد کانال ها و گروه های کاری در حوزه های مختلف از طریق تبلیغات در این کانال به درآمد خوبی رسیده اند.
به جرات می توان گفت اثری که تبلیغات در تلگرام برای تبلیغ کننده داشته است، تبلیغات میدانی به صورت بیلبورد و فیکسچر در سطح شهر برای او نداشته است؛ چرا که در تلگرام می تواند جامعه هدف و گروه متناسب با محصول یا خدمات خود را انتخاب کرده و به طور اختصاصی برای آن قشر محصول مرتبط را معرفی کند. از این حیث می توان به افزایش بیلبوردهای خالی سطح شهر اشاره کرد که با آمدن تلگرام، تبلیغ کنندگان کمتری میل به استفاده از بیلبورد به عنوان ابزار معرفی محصول یا خدمات خود را دارند و تمایل تبلیغ کنندگان، بیشتر به سمت تبلیغ هوشمند در شبکه های مجازی گرایش پیدا کرده است.

تلگرام و اطلاع رسانی سریع اخبار

در دورانی که عصر اطلاع رسانی یک طرفه اخبار از طریق کانال های تلویزیونی به پایان رسیده است، شبکه های اجتماعی مثل توئیتر و فیسبوک و … نقش مهمی در این زمینه بازی می کنند و سرعت انتقال اخبار دست اول در این شبکه ها بسیار بیشتر از شبکه های تلویزیونی است که بعضاً ممکن است بخشی از خبر را هم بنا به مصلحت سانسور نمایند. اما با توجه به این که توئیتر و فیسبوک در ایران فیلتر شده اند، کاربران ایرانی باز هم از تلگرام در اطلاعرسانی سریع اخبار کمک گرفته اند و شاهد ایجاد کانالهای خبری با تعداد اعضای بالا ایم که اخبار روز ایران و جهان را به ثانیه در آنها می توان مشاهده کرد.در کنار بعد مثبت اطلاعرسانی سریع و بدون سانسور در تلگرام، نکته دیگری که در این زمینه مطرح است این است که به همان سرعت نیز امکان نشر یک شایعه در این بستر ارتباطی وجود دارد

نقش تلگرام در فرهنگ ایرانی

اثر تلگرام در فرهنگ را از دو منظر می توان بررسی کرد: تلگرام یک بعد مثبت برای جامعه ایرانی داشته است و یک بعد منفی.
به لطف تلگرام و مطالب جالب و خواندنی که در حوزه های مختلف مثل علمی، پزشکی، خودرو، ورزشی، حوادث و … در گروه های مختلف وجود دارد و یا کاربران به صورت پیام برای یکدیگر فوروارد می کنند، نوع دیگری از مطالعه در جامعه ایرانی شکل گرفته است که به رشد سطح اطلاعات عمومی جامعه کمک شایانی کرده است؛ چرا که با وجود مشغله زیاد افراد در جامعه کنونی، کمتر کسی فرصت مطالعه کتاب های چندصد صفحه ای را دارد و همین مطالعه مطالب کوتاه در تلگرام را نیز باید غنیمت بشمریم. اما بعد منفی تلگرام در فرهنگ شخصی برخی کاربران نهفته است که مرزهای اخلاق را زیرپا گذاشته و به حریم خصوصی دیگران وارد می شوند. البته با تخلف چند کاربر خاص نمی توان کل این ابزار ارتباطی که فواید بسیاری برای جامعه ایرانی داشته است را فیلتر کرد. ضمناً رفتار نامناسب برخی کاربران در ایجاد استیکرهای غیراخلاقی و انتشار آن در این پیامرسان قابل ذکر است.

تاثیرات تلگرام بر روان و سلامت افراد

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که متاسفانه به واسطه اطلاعرسانی گسترده ای که در حوزه های مختلف در تلگرام صورت می گیرد، برخی از کاربران که تا قبل از این در هیچ حوزه ای صاحب سخن نبوده و اطلاعاتی در مورد آن موضوع خاص نداشته اند، تنها به صرف خواندن یک مطلب کوتاه در مورد موضوعی، خود را مسلط به موضوع دانسته و اقدام به بگو مگو و پرخاشگری با افراد دیگر در آن زمینه خاص می کنند که شاید بتوان این پدیده را سندروم خودبرتربینی نوین تعبیر کرد. اثر منفی دیگری که این پیامرسان بر روی کاربران گذاشته  یا بهتر است بگوییم آنها را معتاد کرده است، انتظار کشیدن برای رسیدن پیام جدید از دوستان است؛ موارد بسیاری در اطراف خود دیده اید که شاید بی دلیل و بدون اتفاق خاصی هر ۵ دقیقه گوشی خود را برای چک کردن پیام های جدید چک می کنند! مورد بدتر زمانی رخ می دهد که پیامی از دوستی در یک چت خصوصی یا گروهی رسیده باشد و به واسطه آن پیام شاید ساعتها از وقت فرد بدون این که متوجه گذر زمان شود، به چتی بیهوده تلف شود که این از بعد پزشکی هم می تواند بر روی سلامت روانی و جسمانی فرد اثرگذار باشد؛ چرا که عموماً با سری خم شده در گوشی از طریق گوشی های هوشمند خود که صفحه ای کوچکتر از لپتاپ دارند، از تلگرام استفاده می کنند و شاید مدت زیادی بدون پلک زدن و یا بلند کردن گردن به صفحه نمایش گوشی خیره شوند که خود باعث بروز بیماری های چشمی و مشکلاتی در ستون فقرات افراد می گردد. در موارد بسیاری هم کاربران غلاقه مند اند تا به تمامی چت های بی پاسخی که در طول روز داشته اند، در انتهای شب پاسخ دهند که این امر نیز باعث اختلال درخواب فرد و در نتیجه اختلال در کارایی او در روز بعد می شود.

تاثیر تلگرام بر خانواده

ارتباط یکی از نیازهای اصلی انسان محسوب می شود. انسان همواره علاقه مند به برقراری ارتباط با دیگران است. اما گاهی این نیاز شکل افراطی به خود می گیرد و باعث بروز مشکلاتی در زندگی افراد می شود. به واسطه حضور تلگرام در خانواده های ایرانی، برخی حدود استفاده از این ابزار را ندانسته و در محیط گرم خانواده و حتی در مجالس و مهمانی ها نیز دست از سر تلگرام بر نداشته و همچنان سر به گوشی فرو برده و غرق در ارتباطات مجازی خود اند؛ غافل از ارتباطات حقیقی اطراف خود که بسیار مهمتر به نظر می رسند. امید است کاربران ایرانی قبل از استفاده از هر ابزاری ابتدا فرهنگ استفاده از آن را فراگرفته و سپس اقدام به استفاده از آن نمایند.

آزادی بیان

خوشبختانه با گسترش تکنولوژی های ارتباطی در جهان و امکان ابراز عقاید از هر طیفی در آنها، در ایران نیز شاهد این مهم هستیم که افراد بدون مشکل می توانند عقاید خود را به صورت محترمانه و منطقی ولو مخالف سیاست های نظام جمهوری اسلامی حتی در گروه های عمومی موجود در تلگرام، بیان کنند و شاهد برخوردی با آنها نبوده ایم.

رقابت تلگرام با پیامرسان داخلی و دغدغه مسئولان

چندی است که بحث استفاده از پیامرسان داخلی به جای تلگرام مطرح شده است و مسئولان سعی در تشویق کاربران به استفاده از این پیامرسان دارند. از آنجایی که هنوز سرورهای تلگرام در خارج از کشور قرار دارند، مسئولان با دید امنیتی به موضوع تلگرام نگاه کرده و احتمال سوء استفاده از اطلاعات شهروندان ایرانی  یا اقدامات امنیتی از این طریق علیه امنیت کشور را می دهند چرا که پیامرسان تلگرام پیشتاز امنیت و رمزنگاری پیام ها است و دیکود کردن پیام های رمزشده بسیار سخت است و امکان هر گونه سوءاستفاده از این ابزار ارتباطی وجود دارد. اما با همه تلاش مسئولان، کاربران ایرانی هنوز روی خوشی به نمونه ایرانی نشان نداده اند و ترجیحشان استفاده از تلگرام بوده است که این موضوع دلایل مختلفی دارد که بحث ان در این مطلب نمی گنجد.
در پایان باید خاطرنشان کرد که هر پدیده ای نکات مثبت و منفی در خود دارد و مهم نحوه مدیریت این موارد برای استفاده از حداکثر پتانسیل مثبت آن پدیده است. در حال حاضر به نظر می رسد پاک کردن صورت مسئله برای فیلتر کردن تلگرام راه حل برخی ناهنجاری های دیده شده در این پیامرسان نیست و با مدیریت و نظارت بهتر و فرهنگ سازی مناسب می توان به تمامی این مشکلات فائق آمد؛ چرا که در حال حاضر وزن اثرات مثبت تلگرام بسیار بیشتر از تبعات منفی استفاده از آن است.