بازداشت فعالان مدنی آذربایجانی در ایران همچون ماه های گذشته ادامه دارد. آنها مورد بازداشت خود سرانه قرارمی گیرند و بدون محاکمه و تفهیم اتهام و بدون برخورداری از وکیل و حق ملاقات با خانواده نگهداری می شوند. در چنین مواقعی اغلب در معرض شکنجه و یا سایر انواع بدرفتاریها نیز قرار می گیرند. در این میان اقلیتهای مذهبی مورد تبعیضهای مضاعف قرار می گیرند. آنها هم به لحاظ قومیتی و هم به لحاظ اعتقادات دینی شان مجبور به تحمل فشار مضاعفی هستند که از طرف ارگانهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی ایران اعمال می شود.
بازداشت شدگان ماه های گذشته
مهندس عبداله عباسی جوان، استاد معماری دانشگاه شهید رجایی تهران که روز پنجشنبه ۲۳ آبان ۸۷ ( ۱۳نوامبر)، به هنگام شرکت در مراسم سالگرد ستارخان (سردار ملی آذربایجان و مبارز دوره مشروطیت) در شهر ری دستگیر شده بود همچنان در بند ۲۰۹ زندان اوین که در اختیار وزارت اطلاعات ایران است، در حبس بسر می برد. کماکان به ایشان اجازه ملاقات با خانواده و گرفتن وکیل داده نمی شود. خانواده او هنوز از علت بازداشت نامبرده اظهار بی اطلاعی می کنند. یداله عباسی جوان، برادر مهندس عباسی جوان روز ۲۳ ژانویه در مصاحبه با بخش آذربایجانی رادیو اروپایی آزاد گفته است: «برادر من به علت حضور بر سر قبر ستارخان و گرامیداشت یاد او دستگیر شده است. و مدت بیش از دو ماه است در سلول انفرادی نگه داشته اند، حال من نمی دانم مگر برای یک فاتحه خواندن به آدم دو ماه حبس می دهند؟ مگر خواستار تحصیل به زبان مادری جرم بزرگی محسوب می شود». او می گوید، باور دارد که برادراش، هم اکنون در وضعیت بدی و تحت شکنجه بسر می برد.
مهندس عباسی جوان سال گذشته نیز پس از دستگیری در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۶( ۱۸ آگوست ۲۰۰۷) به مدت ۱۳۰ روز و در بند ۲۰۹ زندان اوین تهران در بازداشت به سر برد. در مدت حبس بارها وی را کتک زده و تحت شکنجه های روحی قرار داده بودند. او بعد از آزادی٬ از سوی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به یکسال حبس با ۵ سال تعلیق محکوم گشت.
در این میان روز سه شنبه ۱ بهمن ۱٣٨۷ (۲۰ ژانویه ۲۰۰۹) حسین حسینی، دبیر اسبق انجمن اسلامی آموزشکده رازی شهر اردبیل دیگر بازداشتی مراسم یاد بود ستارخان به قید وثیقه ۵۰ میلیون تومانی از بند ۲۰۹ زندان اوین آزاد شد. هنوز اتهام و تاریخ محاکمه او مشخص نیست. حسینی که خواهرزاده مهندس عباسی جوان می باشد تمام مدت ۶۸ روز بازداشت را در سلول انفرادی بسر برده است، او پس از آزادی اعلام داشته است که در مدت حبس زیر شکنجه های شدید جسمی و روحی نیروهای امنیتی قرار داشته است. او پیش از این نیز در ابتدای تیر ماه ۱۳۸۷( زوئن ۲۰۰۸) به مدت سه هفته در بازداشتگاههای اداره اطلاعات نقده (سولدوز) و اردبیل تحت بازجویی همراه با شکنجه قرار داشت. او سپس با ضمانت ۱۰ میلیون تومانی آزاد شده بود.
وحید شیخ بگلو، دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه آزاد تبریز و عضو سابق تشکل دانشجویی آرمان در این دانشگاه، که در تاریخ ۴ دیماه ۸۷ (۲۴ دسامبر ۲۰۰٨) مقابل منزل خود در تبریزدستگیر شده بود، کماکان در شرایط بلاتکلیفی در زندان تبریز بسر می برد. با اینکه در این مدت او برای دو بار جهت محاکمه به دادگاه انقلاب تبریز انتقال داده شده است اما هنوز علت بازداشت وی برای خانواده شیخ بگلو مشخص نشده است، و قاضی پرونده اعلام داشته که پرونده وحید هنوز در مرحله تحقیقات است و پرونده تکمیل نشده است. لازم بذکر است آخرین جلسه نامبرده روز سه شنبه ۸ بهمن ۸۷ (۲٨ ژانویه ۲۰۰۹) بصورت غیرعلنی و بدون حصور وکیل برگزار شده است.
شهناز غلامی، وبلاگ نویس و فعال حقوق زنان درتبریز، شنبه ۲۸ دی ٨۷ ( ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹) پس از تحمل ۶۹ روز حبس با سپردن وثیقه ۲۰ میلیون تومانی تا زمان تشکیل دادگاه خود آزاد شد. مقامات قضایی هنوز زمان تشکیل دادگاه او را اعلام نکردهاند. به گفته نقی محمودی وکیل مدافع خانم غلامی، اتهامات او «تشویش اذهان عمومی» و «ارسال خبر به خبرگزاریهای مرتبط با سازمان مجاهدین خلق»عنوان شده است. خانم غلامی، صاحب وبلاگ «آذرزن» و عضو انجمن روزنامهنگاران زن ایران هستند. ایشان در تاریخ ۱۹ آبانماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده بودند. خانم غلامی در مدت حبس در اعتراض به طولانی شدن مدت بازداشت خود به اعتصاب غذایی هشت روزه دست زده بود.
این فعال حقوق زنان پیشتر در شهریور ماه ۸۷ به اتهام «تبلیغ علیه نظام» در دادگاه انقلاب تبریز به شش ماه زندان محکوم شده بود. او همچنین در خلال سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳( ۱۹۸۹ – ۱۹۹۴) به مدت پنج سال زندانی سیاسی بود و در مردادماه ۸۶ ( اوت ۲۰۰۷) نیز یک ماه در بازداشت به سر برده بود.
بازداشتهای جدید
فعالان حقوق بشر گزارش می دهند حسن اسدی، فعال مدنی ۳۰ ساله آذربایجانی روز سه شنبه ۱ بهمن ماه۸۷ (۲۰ ژانویه ۲۰۰۹)، توسط مأموران اداره اطلاعات شهر تبریز بازداشت و به زندان تبریز منتقل شده است. هنوز از علت بازداشت او اطلاعی در دست نیست.
حسن اسدی در دومین سالگرد اعتراضات خرداد ۱۳۸۵( مای ۲۰۰۶) آذربایجان، به چاپ کاریکاتور توهین أمیز روزنامه دولتی ایران نیز توسط ماموران امنیتی بازداشت شده و در مدت بازداشت اجازه ملاقات و تماس با وکیل و خانواده به او داده نشده بود. همزمان منابع حقوق بشری در تبریز با دادن گزارشهای اعلام کرده بودند که حسن اسدی در طول دوره بازداشت در معرض بد رفتاری و شکنجه قرار گرفته است و به دنبال وخیم شدن وضعیت جسمانی اش در طول بازداشت به درمانگاه در خارج از زندان منتقل گردیده است. گزارشات نشان میدهد که ناخنهای حسن اسدی کشیده شده و انگشتهای وی شکسته شده بود. همچنین وی چندین بار در طول بازداشت در نتیجه کتکهای مامورین بیهوش شده بود. او سپس با قرار ضمانت پس از ۳۳ روز حبس آزاد شده بود.
نامبرده ۱۹بهمن ۱۳۸۵(۸ فوریه ۲۰۰۷) نیز هنگام شرکت در تجمع اعتراضی به حکم زندان عباس لسانی، فعال سیاسی آذربایجانی در مقابل زندان اردبیل دستگیر و بعد از ۴ ماه بازداشت موقت همراه با شکنجه در بازداشتگاه وزارت اطلاعات اردبیل و زندان تبریز به اتهام عضویت در حزبهای تجزیه طلبانه تفهیم اتهام و با ضمانت ۷۰ میلیون تومانی از زندان تبریز آزاد شده بود.
او۲۳ دی ۱۳۸۶ در پرونده ای دیگر از طرف شعبه دوم دادگاه انقلاب تبریز باز به اتهام عضویت در حزب استقلال آذربایجان جنوبی (گایپ) به یک سال حبس تعزیری محکوم شد که این حکم در شعبه ۴ دادگاه تجدید نظر به شش ماه حبس تعزیری تقلیل یافت. اسدی اخیرا” پس از تحمل شش ماه حبس خود در تاریخ ۲۷ آذر ٨۷ از زندان تبریز آزاد شد.
برگزاری دادگاه
جلسه رسیدگی به اتهامات هشت فعال دانشجویی آذربایجانی، روز شنبه ۲۸ دیماه ۸۷ در دادگاه انقلاب تبریز برگزار شد. این فعالان دانشجویی شامل «مقصود عهدی، منصور امینیان، آیدین خواجه ای، امیر مردانی، فراز زهتاب، سجاد رادمهر از دانشجویان دانشگاه تبریز بهمراه مجید ماکوئی دانشجوی کشتی سازی، دانشگاه مالک اشتر اصفهان و داریوش حاتمی، افسر وظیفه نیروی زمینی ارتش» در این جلسه با اتهامات «تشکیل و عضویت در گروه های غیر قانونی برای اخلال در امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» محاکمه شدند. دادگاه فوق بصورت غیر علنی و به ریاست قاضی حملر برگزار گردیده است. آقای نقی محمودی، نیز بعنوان وکیل مدافع این هشت فعال دانشجویی، در این جلسه دادگاه حضور داشتند.
آنها تابستان امسال در پی تعطیلی دانشگاهها توسط نیروهای امنیتی بازداشت و مدت سه ماه در بازداشتگاه وزارت اطلاعات و زندان تبریز بسر بردند. دانشجویان بازداشتی در طول مدتی که در بازداشتگاه وزارت اطلاعات نگهداری می شدند، مورد شکنجه و بدرفتاری قرار گرفته اند. در این مدت آنها از دسترسی به وکیل انتخابی و ملاقات با خانواده محروم بودند. بازداشت شدگان، سرانجام پس از سپردن وثیقه های ۵۰ و ۲۰ میلیون تومانی آزاد شدند، اما پرونده های آنها به دادگاه انقلاب تبریز ارسال شد.
اولین جلسه رسیدگی به اتهامات حمید والایی نویسنده و مدافع حقوق بشر روز چهارشنبه ۹ بهمن ۱٣٨۷( ۲٨ ژانویه ۲۰۰۹) در شعبه ۲ دادگاه انقلاب تبریز برگزار شد. به گفته آقای نقی محمودی وکیل مدافع والایی، ایشان در این جلسه با اتهام “تبلیغ علیه نظام” محاکمه شدند.
براساس قرار قبلی باید روز دوشنبه ۱۱ آذر ماه ۸۷ ( ۱ دسامبر ۲۰۰۸) جلسه رسیدگی به اتهامات والایی برگزار شود، ولی علیرغم حضور نامبرده و وکیل مدافع وی، “بیات” قاضی پرونده دستور تجدید تاریخ جلسه را صادرکرده بود.
حمید والایی در تاریخ ۲۵ تیرماه سالجاری ( ۱۵ ژوئیه) توسط ماموران امنیتی تبریز بازداشت شده و در مدت ۱۳ روزی که در بازداشتگاه وزارت اطلاعات بود در معرض شکنجه و بد رفتاری از جمله شامل کتک و فشارهای روانی بوده است بطوریکه شکنجه های مذکور سبب شکسته شدن دندانها، التهاب و خونریزی لثه ها و آسیب در ناحیه پای راست و سر وی شده بود.
از طرفی پنجشنبه ۱۰ بهمن ۱٣٨۷ ( ۲۹ ژانویه ۲۰۰۹) در اردبیل جلسه رسیدگی به اتهامات بهروز علیزاده، ودود سعادتی، رحیم غلامی، حسین حسینی و اردشیر کریمی خیاوی پنج فعال مدنی و دانشجویی در شعبه ۱ دادگاه انقلاب اردبیل برگزار شد. در این جلسه سید محمدرضا فقیهی، وکالت این افراد را بر عهده داشت آنها متهم به «ترویج قومیتگرایی» هستند.
نامیردگان، ۲۰ فروردین ( ۸ آوریل ۲۰۰٨) امسال توسط نیروهای اداره اطلاعات اردبیل دستگیر و مدت ۲۰ روز را دربازداشت موقت به سر بردند. بازداشت شدگان، سرانجام پس از سپردن وثیقه های ۳۰۰ میلیون ریالی آزاد شدند. آنها در مدت بازداشت از ملاقات و تماس با وکیل و خانواده محروم بوده اند و برای گرفتن اقرار و کسب اعترافات دروغین در معرض بد رفتاری و شکنجه قرار داشته اند.
احضار
سعید محمودی، یاور شریفی(محصل)، محمد شریفی و علی اکبری چهار شهروند ارومیه ای هستند که اوائل شهریور ۱۳۸۷ در جریان تورنمنت بین المللی فوتبال در اورمیه و به جرم سردادن شعارهای تجزیه طلبانه بازداشت شده بودند٬ به تاریخ پنجم بهمن ماه۸۷ (۲۴ ژانویه ۲۰۰۹)به شعبه ۱۰۴ دادگاه عمومی جزایی ارومیه احضار شده بودند. اتهام این چهار نفر «اخلال در نظم عمومی» عنوان شده است.
در جریان این تورنمنت ورزشی چند تماشاگر دیگر نیز دستگیر شده بودند. یکی از آنان به نام پوریا حضرتی پس از محاکمه در شعبه ۱۰۴ دادگاه عمومی جزایی ارومیه توسط قاضی نظری تبرئه شده است. در حکم برائت که در آبان ۱۳۸۷ (نوامبر۲۰۰۸) صادر گشته٬ دلیل بازداشت او و سایر دستگیر شدگان توسط نیروی انتظامی٬ «تبلیغ به نفع گروههای تجزیه طلب با شعارهای قومیت گرا و نشان دادن علائم این گروهها» ذکر شده است.
درگیری نیروی انتظامی با روستاییان سنی مذهب در ارومیه
مأموران انتظامی جمهوری اسلامی ایران روز ۲۴ دیماه ۱۳۸۷ با گاز اشک آور و اسلحه به صدها تن از کشاورزان بی سلاح روستای قیزیل خنه یه (خانقاه سرخ) در شهر ارومیه که برای جلوگیری از تغییر مسیر آبهای زیرزمینی این روستا برای مصارف صنعتی در جاده اورمیه – سلماس تجمع کرده بودند٬ حمله کردند. آنها همچنین به وسائل نقلیه متعلق به روستائیان که در محل پارک شده بود خسارت وارد کرده و پلاک آنها را کنده و با خود بردند.
بیش از ۳۰ تن از جمله بارزاد نظامی افشار٬ مقداد نظامی افشار٬ سعید جعفرپور٬ محمد صمدزاده٬ بهرام قلیزاده٬ نادعلی قلیزاده (فرزند بهرام قلیزاده)٬ نادعلی علیپور٬ معراج علیپور٬ حیدر علیپور٬ سلیمان ابراهیم زاده٬ ناصر قلیزاده٬ اکبر رستمی٬ اسکندر اصلانی٬ الهوردی اصلانی٬ فرامرز جعفری٬محمد جعفری٬ نقی -ع و داوود – ش بازداشت شدند.
برخی از بازداشت شدگان مانند نادعلی قلیزاده٬ نادعلی٬ معراج و حیدر علیپور گلوله های واقعی و ساچمه ای زخمی شده بودند که امکانات درمانی در ساعات اولیه برای آنها فراهم نشد. آنها ۵ یا ۶ ساعت بعد از دستگیری به علت خونریزی شدید در بازداشتگاه به بیمارستان امام خمینی ارومیه انتقال یافتند. بازداشت شدگان در طی ۱۰ روز پس از بازجویی تحت شکنجه شدید به تدریج آزاد شده اند. آنها به جرمهایی از قبیل شورش علیه دولت و تمرد از دستورات در دادگاه نوشین شهر (۳۰ کیلومتری ارومیه و ۵ کیلومتری قیزیل خه نیه) محاکمه خواهند شد.
روستای «قیزیل خنه یه» که نام ترکی آن به صورت «خانقاه سرخ» تغییر داده شده است٬ از توابع بخش نازلو ارومیه بوده و نزدیک به ۲۰۰۰ نفر جمعیت دارد. اهالی این روستا عمدتا از ترکهای سنی مذهب می باشند که مردم منطقه آنها را «کوره سوننی» یا ” سوننی تورک” می خوانند. آذربایجانیهای سنی در استانهای اردبیل و آذربایجان غربی ایران زندگی می کنند.
منابع غیر رسمی جمعیت فعلی آنها در چهار شهر ارومیه٬ خوی٬ سلماس و پیرانشهر در آذربایجان غربی را بیش از ۴۰۰ هزار تن اعلام کرده اند. صدها هزار تن از ترکهای سنی استان آذربایجان غربی به خاطر نداشتن امنیت در سالهای قبل و بعد از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ در ایران به کشور ترکیه مهاجرت کرده اند. آنها در آزمونهای استخدامی و دانشگاهی رد صلاحیت می شوند و زمینهای روستاهایشان مورد غصب مراکز دولتی قرار می گیرد. و این در حالیست صدها هزار آذربایجانی سنی مذهب صاحب حتی یک انجمن٬ تشکل و یا سازمان غیر دولتی نیستند و به آنها اجازه تأسیس مدرسه دینی داده نشده است. به گفته ساکنین برخی از روستاهای آذربایجانیهای سنی دولت جمهوری اسلامی با تغییر جهت و منحرف کردن مسیر آبهای زیر زمینی روستاهای آنها مزارع حاصلخیز آنها را با مشکل بی آبی روبرو می کند.
توقیف نشریات دانشجویی
در ادامه برخورد با نشریات داشجویی آذربایجانی، نشریه دانشجویی ترکی-فارسی “خلج” در دانشگاه یزد توقیف شد. این نشریه به اتهام قومیت گرایی و پان ترکیسم در مقالاتی که در خصوص مسائل آذربایجان و ترکهای ساکن ایران نوشته شده بود به کمیته ناظر احضار شده و در دومین شماره خود به طور دائم توقیف شد.
در طی سال تحصیلی جدید مسئولین فرهنگی دانشگاهها فشار زیادی بر نشریات هویت خواه آذربایجانی آورده اند و در طی ماههای گذشته نشریات دانشجویی اولوس، نسیم، آراز، اوزلوک، اویانیش، ستارخان، کیملیک، یولداش، یاغیش، آیدین گله جک، قیبچاق، گونش، یارپاق، تلنگر، چنلی بئل، یاشیل یول، آنا یوردو، سحر، آچیق سوز، سایان و بولود همگی توقیف شده اند.
