نوشته‌ی: دیوید ای. سنگر*، فرناز فصیحی** و مگی هابرمن***
برگردان: گودرز اقتداری
به نقل از نیویورک تایمز ۳۱ مه ۲۰۲۵
ایالات متحده روز شنبه، تنها چند ساعت پس از آنکه بازرسان سازمان ملل متحد از افزایش قابل توجه ذخایر اورانیوم نزدیک به سطح بمب در سه ماه گذشته خبر دادند، اولین پیشنهاد رسمی خود را برای عناصر یک توافق هسته‌ای به تهران ارائه داد.
مقامات آشنا با تبادلات دیپلماتیک، این سند را به عنوان مجموعه‌ای از نکات کلیدی توصیف کردند، اما نه پیش‌نویس کامل یک توافق. این سند از ایران می‌خواهد که تمام غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید انرژی هسته‌ای را پیشنهاد می‌دهد که شامل ایران، عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی و ایالات متحده باشد.
این پیشنهاد اولین بار از زمان آغاز مذاکرات در اوایل آوریل بود که استیو ویتکوف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی، پیشنهادی را بصورت مکتوب ارائه می‌کرد. تحویل این سند در توییتی توسط عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، علنی شد. او گفت که این سند توسط همتای عمانی‌اش که میانجی مذاکرات بوده، تحویل داده شده است. کاخ سفید بعداً این اقدام را تأیید کرد.
کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، در بیانیه‌ای گفت: « رئیس جمهور ترامپ به روشنی اعلام کرده است که ایران هرگز نمی‌تواند به بمب هسته‌ای دست یابد. فرستاده ویژه ویتکوف پیشنهادی دقیق و قابل قبول برای رژیم ایران ارسال کرده است و پذیرش آن به نفع آنهاست. به احترام توافق در حال انجام، دولت در مورد جزئیات این پیشنهاد به رسانه‌ها اظهار نظر نخواهد کرد.»
بسیاری از کارشناسان تردید دارند که آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر سالخورده ایران، توافقی را تأیید کند که اساساً تأسیسات پیشرفته تولید هسته‌ای را که ایرانی‌ها میلیاردها دلار برای ساخت آنها هزینه کرده‌اند و هدف خرابکاری ایالات متحده و اسرائیل قرار گرفته‌اند، تعطیل کند.
آقای عراقچی گفت که ایران « به پیشنهاد ایالات متحده مطابق با اصول، منافع ملی و حقوق مردم ایران پاسخ خواهد داد.» در هفته‌های اخیر، مقامات ایرانی علناً درخواست‌های ایالات متحده برای پایان دادن به تمام غنی‌سازی هسته‌ای را رد کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که هرگز از حق خود برای تولید سوخت هسته‌ای با درجه غیرنظامی دست نخواهند کشید. این قابلیت به ایران وضعیت یک کشور در آستانه هسته‌ای شدن را می‌دهد، کشوری که در صورت تصمیم می‌تواند به سرعت سلاح بسازد.
افشای افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد، درست زیر درجه بمب، توسط ایران، نمونه بارزی از تلاش این کشور برای به دست آوردن اهرم فشار در مذاکرات بود. این افزایش به تهران توانایی تولید سوخت برای تقریباً ۱۰ سلاح را می‌دهد، که نسبت به حدود پنج یا شش سلاح در زمان روی کار آمدن رئیس جمهور ترامپ در ژانویه، افزایش یافته است. دو گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به دست نیویورک تایمز رسیده است، رژیم ایران را به تصویر می‌کشد که تصمیم گرفته است تولید خود را افزایش دهد، احتمالاً برای به دست آوردن اهرم فشار در مذاکرات با آقای ویتکوف، نماینده دولت ایالات متحده در خاورمیانه.
رافائل ام. گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت که گزارش مربوط به افزایش تولید ایران نشان می‌دهد که « ما باید تحت یک سیستم بازرسی بسیار قوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به یک راه‌حل دیپلماتیک برسیم.» در سال‌های اخیر، ایران بسیاری از دوربین‌ها و حسگرهای آژانس را در سایت‌های کلیدی غیرفعال کرده است، اما به بازرسان اجازه داده است تا به کشور بیایند و ذخایر رو به رشد اورانیوم غنی‌شده آن را اندازه‌گیری کنند.
آقای گروسی در ارزیابی سه‌ماهه آژانس از تولید و ذخایر هسته‌ای ایران نوشت که «افزایش قابل توجه تولید و انباشت اورانیوم با غنای بالا توسط ایران، تنها کشور غیرهسته‌ای که چنین مواد هسته‌ای تولید می‌کند، مایه نگرانی جدی است.» آن گزارش نتیجه گرفت که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران تا ۶۰ درصد خلوص – نزدیک به ۹۰ درصد مورد نیاز برای تولید سلاح – اکنون حدود ۹۰۰ پوند است که نسبت به ۶۰۵ پوند در ماه فوریه افزایش یافته است. در حالی که ایران می‌تواند به سرعت این سوخت را به سطح مناسب برای بمب افزایش دهد، تولید یک سلاح کارآمد ماه‌ها و شاید تا یک سال طول می‌کشد. مقامات اطلاعاتی ایالات متحده اوایل امسال به این نتیجه رسیدند که یک تیم مخفی از دانشمندان ایرانی در حال کار بر روی رویکردی سریع‌تر و خام‌تر برای ساخت سلاح، در صورت لزوم، هستند.
افزایش تولید ایران در زمانی رخ می‌دهد که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، از آقای ترامپ خواسته است تا در حمله نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران به اسرائیل بپیوندد. آقای نتانیاهو استدلال کرده است که تأسیسات اصلی تولید سوخت ایران در شهرهای نطنز و فردو، پس از حمله نیروهای اسرائیلی به پدافند هوایی ایران در اکتبر گذشته، آسیب‌پذیرتر از هر زمان دیگری در سال‌های اخیر هستند. روزنامه تایمز در ماه آوریل گزارش داد که اسرائیل قصد داشت تا ماه مه به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله کند، اما آقای ترامپ آن را منصرف کرد.
آقای ترامپ اوایل این هفته این داستان را تأیید کرد و گفت که به اسرائیل گفته است بمباران تأسیسات در زمانی که فکر می‌کند به توافق نزدیک است، «نامناسب» خواهد بود. اما او همچنین استدلال کرد که هرگونه توافق دیپلماتیکی که توسط آقای ویتکوف حاصل شود، ایالات متحده را قادر می‌سازد تا تأسیسات تولید هسته‌ای ایران را برچیند – چیزی که ایرانی‌ها گفته‌اند هرگز اجازه آن را نخواهند داد.
آقای ترامپ به خبرنگاران گفت: «من بطور جدی می‌خواهم که بتوانیم با بازرسان وارد شویم، هر چه می‌خواهیم برداریم، هر چه می‌خواهیم منفجر کنیم، اما هیچ کس کشته نمی‌شود. ما می‌توانیم یک آزمایشگاه را منفجر کنیم، اما هیچ کس در آزمایشگاه نخواهد بود.»
با شروع انتشار دو گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در صبح شنبه، آقای نتانیاهو بیانیه‌ای صادر کرد و گفت که آنها تصویری «وخیم» ترسیم کرده‌اند و کشورهای جهان باید «اکنون برای متوقف کردن ایران اقدام کنند». اما او هیچ تهدید نظامی نکرد. اسرائیل امضاکننده پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیست و به طور گسترده اعتقاد بر این است که زرادخانه هسته‌ای خود را با حدود ۱۰۰ سلاح دارد. گزارش دوم منتشر شده توسط آژانس، تلاش مداوم ایران برای سنگ‌اندازی در مسیر بازرسان آژانس را توصیف می‌کند، چرا که آنها بیش از نه سال است که به دنبال دسترسی به سایت‌های نظامی هستند که آژانس معتقد است این کشور بیش از دو دهه پیش آزمایش‌های هسته‌ای انجام داده است.
کارشناسان گمان می‌کنند که این آزمایش‌ها بخشی از یک برنامه مخفی در اوایل دهه ۲۰۰۰ برای توسعه سلاح هسته‌ای بوده‌اند. اطلاعات ایالات متحده در دوران دولت بوش به این نتیجه رسید که این برنامه در سال ۲۰۰۳ به حالت تعلیق درآمده است. اسرائیل مدعی است که عناصری از این برنامه، تحت هدایت محسن فخری زاده، دانشمند ارشد هسته‌ای ایران، ادامه داشته است. اسرائیل آقای فخری زاده را در اواخر سال ۲۰۲۰ در حالی که به سمت خانه آخر هفته خود رانندگی می‌کرد، در یک حمله رباتیک با کمک هوش مصنوعی ترور کرد.
ایران قاطعانه انکار کرده است که این سایت‌ها بخشی از یک برنامه هسته‌ای هستند و در روز شنبه نیز اعلام کرد که این گزارش شامل «اتهامات بی‌اساسی است که نمی‌توان آنها را تأیید کرد.»
این گزارش، با زبان فنی خشک، توضیح می‌دهد که چگونه مقامات ایرانی گزارش‌های اطلاعاتی و اخباری را ارائه داده‌اند که به گفته آنها ثابت می‌کند مواد هسته‌ای در این سایت‌ها کاشته شده است. بازرسان با استناد به «فقدان پاسخ‌های فنی معتبر»، توضیحات ایران را رد کردند.
مشخص نیست که آیا آقای ویتکوف، به عنوان بخشی از هرگونه توافق نهایی، اصرار خواهد کرد که ایران در مورد فعالیت‌های گذشته شفاف‌سازی کند یا خیر.
*****
*دیوید ای. سنگر، دولت ترامپ و طیف وسیعی از مسائل امنیت ملی را پوشش می‌دهد. او بیش از چهار دهه روزنامه‌نگار تایمز بوده و چهار کتاب در مورد سیاست خارجی و چالش‌های امنیت ملی نوشته است.
**فرناز فصیحی، رئیس دفتر تایمز در سازمان ملل متحد است و همچنین ایران و جنگ سایه بین ایران و اسرائیل را پوشش می‌دهد. او در نیویورک مستقر است.
مگی هابرمن
***مگی هابرمن، خبرنگار کاخ سفید برای تایمز است که در مورد رئیس جمهور ترامپ گزارش می‌دهد. جاناتان سوان در گزارش از واشنگتن مشارکت داشت.
