مصاحبه کننده: محمدصادق عسگری
اخیرا کتابی از آقای امانوئل تود نویسنده فرانسوی بنام ” مرثیه ای برای امپراوری امریکا ” در ایران منتشر شده است. مترجم این کتاب آقای لطفعلی سمینو است.
با وجود اینکه این کتاب در سپتامبر سال ۲۰۰۲ و قبل از حمله امریکا به عراق انتشار یافته است، اما نویسنده بسیاری از حوادث جهانی بعد از آن، از جمله نزدیکی بیشتر آلمان و فرانسه به یکدیگر و تا حدودی اروپا را مطرح میکند.
نویسنده در این کتاب ضمن برخورد با نظریه پردازانی همچون برژینسکی، فوکومایا و هانتیگتن، مسائل جنجال و قابل توجهی را مطرح کرده که همچنان موضوع بحث محافل سیاسی و ادبی میباشد.
آقای تود با ارائه آمارهای اقتصادی، کارآئی واقعی اقتصاد امریکا را به چالش کشیده و برای کشورهای اروپائی بهمراه روسیه و ژاپن وزن بالائی قائل شده است. نویسنده معتقد است ” رویاروئی آزاد قدرتها که به خواست امریکا آغاز شد موجبات پیدایش اروپای متمرکز را فراهم آورد. این اروپای متمرکز در منطقه که از نظر استراتژیک مناسب تر از حیطه امریکا است، به قدرت برتر فراخواهد روئید “.
نظریه آقای تود در مورد کشورهای اسلامی از جمله نکات جنجالی و قابل توجه کتاب است. برای آشنائی بیشتر با این کتاب و باز تاب انتشار آن، ” کار” مصاحبه ای با مترجم کتاب آقای لطفعلی سمینو انجام داده است که توجه شما را به آن جلب میکنیم.
آقای لطفعلی سمینو با تشکر از پذیرش این مصاحبه، اگر ممکن است خودتان را معرفی نمائید. شما تا کنون چه کتابهائی را ترجمه کرده اد؟
متولد سال ۱۳۲۷ در تهران، تحصیل در رشته اقتصاد و ساختمان. از سال ۱۳۶۲ مقیم آلمان.
غیر از کتاب “مرثیه‌ای برای امپراتوری آمریکا”:
ترجمه مجموعه مقالاتی در باره مسایل سیاسی- راهبردی و اقتصاد جهانی به نام “جهانی شدن و جنگ” تألیف سه پژوهشگر آلمانی به نامهای کلاودیا هایت، توبیاس پفلوگر و یورگن واگنر، کتاب دیگری در باره مسایل تئوریک جهانی شدن اقتصاد اثر یک استاد اقتصاد آلمانی به نام کلاوس مولر. نخستین کتاب از طرف انتشارات اختران در تهران به زیر چاپ برده شده و دومین اثر به وسیله همین ناشر در آینده نزدیک منتشر خواهد شد. یک رمان طنزآمیز اثر یک نویسنده آلمانی قرن نوزدهم به نام گئورگ ویرت –که صاحب امتیاز روزنامه نوین راینی بوده است- را هم ترجمه کرده‌ام که تا کنون ناشری برای انتشار آن نیافته‌ام. همچنین، مقالات و ترجمه‌هایی در باره مسایل اقتصادی و سیاسی- راهبردی در نشریات مختلف.
انگیزه شما از ترجمه این کتاب چه بود؟
واقعیت سیاسی امروز جهان این است که ایالات متحد آمریکا پس از فروپاشی اتحاد شوروی به تنها ابرقدرت دنیا تبدیل شده است و در این مدت، از لحاظ نظامی به چنان پیشرفتهایی دست یافته که هیچیک از قدرتهای دیگر از این لحاظ با آن قابل مقایسه نیستند. این کشور برای تأمین منافع درازمدت خود برنامه‌هایی طرح کرده که مهمترین آنها حضور نظامی دایمی و احیاناً ایجاد تغییراتی در منطقه خاور نزدیک و آسیای میانه، در راستای منافع آن کشور است. آمریکا برای دستیابی به اهداف خود از جنگ و ویران کردن کشورها رویگردان نیست و این امر را با حمله به افغانستان و عراق نشان داده است. هیچ قدرت دیگری نیز در حال حاضر جلودار آن نیست. در این شرایط و با در نظر گرفتن این واقعیت که ایران در مرکز این منطقه قرار دارد و از سوی آمریکا به عنوان یکی از رئوس “محور شرارت” قلمداد شده و هر چند گاه یکبار مورد تهدید قرار می‌گیرد، طبعاً هر ایرانی را نگران میکند و به تلاش برای تحلیل سیاسی وضع موجود و به قول امانوئل تود، نویسنده کتاب “مرثیه‌ای …”، به جستجوی علل تلوتلو خوردن مستانه ابرقدرت جهان، و در نهایت به کوشش برای پیش‌بینی رویدادهای آینده وامی‌دارد. من کتاب “مرثیه‌ای …” را در میان کتابهای متعددی که پس از واقعه ۱۱ سپتامبر خواندم، اثری بسیار در خور توجه یافتم و فکر کردم که انتشار آن به زبان فارسی می‌تواند به گسترش بحثهای سیاسی در ایران یاری برساند، علاوه بر این، کتابها و نوشته‌های پایه‌ای در باره مسایل راهبردی به زبان فارسی بسیار کم‌اند و آنها که انتشار یافته‌اند، تقریباً همگی از زبان انگلیسی برگردانده شده‌اند. به بیان دیگر، در ایران، به طور عمده، نوشته‌های نویسندگان آمریکایی و انگلیسی انعکاس می‌یابند و من خواستم با ترجمه این کتاب، نظر یک اندیشمند اروپایی را نیز بازتاب دهم.
میتوانید نویسنده کتاب آقای امانوئل تود را برای آندسته از خوانندگان که با آثار او آشنائی ندارند، معرفی کنید؟
امانوئل تود، متولد ۱۹۵۱ و ساکن پاریس است. او فارغ‌التحصیل تاریخ و مردم شناسی از انستیتوی دولتی علوم سیاسی پاریس و دارای دکترای علوم تاریخ از دانشگاه کمبریج انگلستان است. او کتابهای متعددی نوشته و اولین نویسنده مسایل سیاسی در قرانسه بود که بر اساس داده‌های اقتصادی و عواملی نظیر بالا رفتن شدید مرگ و میر نوزادان، در کتابی به نام «در آستانه سقوط»، در سال ۱۹۷۶ فروپاشی اتحاد شوروی را پیش بینی کرد. تود در دوران انتخابات ریاست جمهوری و مجلس ملی فرانسه، یکی از بانفوذترین طرفداران و مبلغان ژاک شیراک و همچنین کمونیستها بود.
امانوئل تود به عنوان جمعیت شناس و مردم شناس در انستیتوی ملی جمعیت‌شناسی فرانسه کار میکند و بر اساس مصاحبه‌ای که در تاریخ چهاردهم فوریه ۱۹۹۸ در روزنامه «زود دویچه تسایتونگ»، درج شده است، خود را “هگلی تجربی” می‌داند. البته در مورد قابل جمع بودن صفت تجربی با فلسفه هگل بحث بسیار است.
آخرین آثار نسبتاً بزرگ این نویسنده که پیش از کتاب «مرثیه‌ای …» نوشته شده‌اند، عبارتند از:
– «سرنوشت مهاجرتها : آلمان، ایالات متحد آمریکا، فرانسه و انگلستان». این کتاب بر اساس داده‌های جمعیت‌شناختی و تاریخی نشان می‌دهد که ساختارهای خانوادگی چگونه بر تکامل اجتماع و اقتصاد اثر می‌گذارند.این کتاب که جایزه مجلس ملی فرانسه را دریافت کرده، در سال ۱۹۹۸ به آلمانی نیز انتشار یافته، اما ترجمه آلمانی آن قدری خلاصه شده است.
– «توهم نئولیبرالی – در باره رکود جامعه‌های رشد یافته» (چاپ آلمانی در سال ۱۹۹۹). من این کتاب را نخوانده‌ام، اما آنطور که اطلاع دارم، حاوی انتقادی بر جهانی شدن اقتصاد و پیدایش یورو، با دیدی همه‌جانبه، از جمله از زاویه دید فلسفی است.
آقای تود در این کتاب هم با نظریه پایان تاریخ فوکومایا و هم با نظریه جنگ فرهنگی هانتیگتن مرزبندی دارد. تز اصلی ایشان چیست؟
نویسنده کتاب، تحولات سیاسی جهان را از زاویه دید تازه‌ای می‌نگرد و بر همان اساس نظر می‌دهد که ابرقدرتی آمریکا رو به زوال است و آن کشور در آینده، قدرتی در ردیف قدرتهای بزرگ دیگر یعنی اروپا، روسیه و ژاپن خواهد بود.او تحول روحی جامعه به معنای هگلی آن و به قول خودش مدرنیسم روحی را اساس تحول و تکامل جوامع می‌داند، که این خود ناشی از عمومیت یافتن سوادآموزی و پیشرفت آموزشهای
رده‌های بالاتر است. او به حق معتقد است که گذار از دنیای سنتی به مدرنیسم، با درد و رنج و تشنجهایی همراه است که در اغلب موارد به صورت بحرانهای هویتی، خشونت و درگیری بروز می‌کنند. ایالات متحد آمریکا و کشورهای پیشرفته اروپا نیز این مرحله را تجربه کرده و هر یک به نوعی در جریان آن دستخوش بحران بوده‌ا‌ند. او بحرانهای کشورهای اسلامی را از این نوع می‌داند و بر این عقیده است که آنها نیز پس از طی این دوران گذار، به تدریج به راه مردم‌سالاری خواهند رفت (و من اضافه می‌کنم: اگر قدرتمندان بگذارند). امانوئل تود، آن طور که از فحوای کتابش برمی‌آید، توجه خاصی به مسایل ایران دارد و معتقد است که ایران به تدریج، دوران خشونت‌بار مربوط به مرحله گذار را پشت سر گذاشته و در راه ساختمان نظامی مردم‌سالارانه است. این نظر به هیچوجه تأییدی بر حکومت فعلی و نظام موجود یا یکی از جناحهای حاکم ایران نیست، بلکه اشاره به رشد فکری و فرهنگی مرم ایران دارد و این، به نظر من هم درست است.
این کتاب در مدت کوتاهی بعد از انتشار به ۲۶ زبان ترجمه شده است. میتوانید برای خوانندگان ما از بازتاب این کتاب در اروپا و امریکا و ایران صحبت کنید؟
این کتاب تا کنون به بسیاری از زبانهای دنیا ترجمه شده و مدتها در فهرست پرفروشترین کتابهای اروپا قرار داشت و اگر مقاله‌هایی را که در باره آن نوشته شده‌اند ملاک قرار دهیم، در بسیاری از کشورهای اروپایی،از جمله در آلمان، بحثهای زیادی را برانگیخته است. طبعاً انتظار می‌رفت که یکی از نخستین ترجمه‌ها به زبان انگلیسی باشد، اما چنین ترجمه‌ای وجود نداشت. من دیرتر مطلع شدم که کتاب، بلافاصله پس از انتشار، به انگلیسی ترجمه شده، اما انتشار آن به یک سال و نیم بعد موکول شده است. با این ترتیب، این پرسش مطرح می‌شود که آیا کسانی مانع انتشار آن شده بودند؟
ترجمه فارسی کتاب در مرداد ماه ۱۳۸۲ (اوت ۲۰۰۳) آماده و به ناشر سپرده شد. اما متأسفانه به طور عمده به علت مسایل فنی، انتشار آن چندین ماه به طول انجامید و در آستانه افتتاح نمایشگاه کتاب (۱۳۸۳) تهران از چاپ خارج و در آنجا معرفی شد. تا آنجا که من اطلاع دارم، استقبال از آن خوب بوده و احتمالاً برای بار دوم چاپ خواهد شد.
