۳۰ سال از نسل‌کشی توتسی‌ها می‌گذرد. از آن زمان، به لطف رئیس جمهور پل کاگامه، که از سال ۲۰۰۲ بر سر کار است، رواندا رشد اقتصادی سریعی را تجربه کرده است.
اما داستان این موفقیت یک جنبه تاریک دارد. کاگامه کشور را مستبدانه اداره می‌کند. علاوه بر این، او در درگیری‌های خونین جاری در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو نیز مشارکت دارد. با این وجود، اتحادیه اروپا اخیراً یک قرارداد بحث برانگیز مواد خام با کیگالی منعقد کرده است.
کاگامه روز یکشنبه، امروز؛ برای چهارمین دوره ریاست جمهوری خود، سوگند یاد خواهد کرد. بر اساس نتایج رسمی، کاگامه، ۶۶ ساله؛ در میانه ژوئیه با کسب بیش از ۹۹ درصد آرا برنده انتخابات شد. دو رقیب او در این انتخابات از نخست هیچ شانسی نداشتند و یک سیاستمدار برجسته اپوزیسیون اجازه نیافت در انتخابات شرکت کند.
هستند کسانی که باور ندارند که نتیجه اعلام‌شده، منعکس‌کننده حمایت واقعی مردم از او است. وهستند منتقدانی که می‌گویند، سرخوردگی و ترس از انتقام، عامل تعیین‌کننده برای بسیاری از مردم برای رای‌دادن به کاگامه بوده است.
علاوه بر این، کاگامه در درگیری‌های مسلحانه جاری در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو، با منابع غنی خام؛ شرکت دارد. بر اساس گزارش سازمان ملل که در ماه ژوئیه منتشر شد، بیش از ۴۰۰۰ سرباز رواندایی در کنار گروه شورشی توتسی ام ۲۳ ، در استان‌های شرقی کشور همسایه می‌جنگند.
رواندا با جمعیتی بیش از ۱۳ میلیون نفر، تحت رهبری کاگامه آگاهانه موقعیتی را به‌عنوان “محبوب” جامعه بین‌المللی یافته است. رواندا اغلب به‌عنوان “سوئیس آفریقا” نامیده می‌شود. نرخ جرم و جنایت بسیار پایین است. پایتخت، کیگالی؛ شهر تمیزی است و فسادی تقریبن باقی نمانده است. از آنجایی که کشور نه منابع طبیعی قابل توجهی دارد و نه غذای کافی برای تامین جمعیت در حال رشد خود (در حال حاضر بیش از ۱۳ میلیون نفر)، کاگامه با موفقیت، کیگالی را به قطبی در منطقه تبدیل کرده است. جایی که کنفرانس‌های بین‌المللی زیادی در آن برگزار می‌شود.
در رتبه‌بندی بانک جهانی از کشورهای جنوب صحرا برای انجام تجارت، رواندا در رتبه دوم قرار دارد. این یعنی ورود ارز خارجی به کشور. هم‌چنان‌که مشارکت در عملیات نظامی بین‌المللی، در چارچوب سازمان ملل متحد و یا اتحادیه آفریقا. این دو به‌ویژه یعنی تضمین موقعیت شغلی برای جمعیت بسیار جوان و با اهمیت‌بودن در آفریقا، نامتناسب با بزرگی رواندا. پول به صورت ارز خارجی انگیزه کاگامه برای ارائه خود به عنوان کشوری برای پذیرفتن پناهندگان از انگلستان و سایر کشورهای اروپایی بوده است. اگر این قرارداد توسط دولت جدید کارگر لغو نمی شد، لندن دیگر نمی‌توانست از سبک حکومت خودکامه کاگامه انتقاد کند.
انتقاد شدید از قراردادهای همکاری اتحادیه اروپا
منتقدان نگران‌اند که این مورد ممکن است برای کل اتحادیه اروپا با “توافقنامه همکاری” منعقد شده در سال جاری برای تامین مواد معدنی کمیاب که اروپا برای اجرای “توافق سبز” به آن نیاز دارد، پیش‌آید. علاوه بر این، سازمان‌های غیردولتی اتحادیه اروپا و شرکت‌های بزرگی مانند اپل را به ترویج قاچاق «مواد معدنی آغشته به خون» از منطقه درگیری در شرق جمهوری خلق کنگو متهم می‌کنند که به جنگ در آن‌جا دامن می‌زنند.
میلیون‌ها نفر در این درگیری‌هایی که چندین دهه در جریان است جان باخته‌اند و هفت میلیون نفر مجبور به فرار شده‌اند. این درگیری کشورهای دیگر را نیز به خود کشانده است. امسال شورشیان تحت حمایت رواندا توانسته‌اند مناطق دیگری اشغال کنند. در آغاز ماه اوت، آتش‌بسی، با میانجیگری اتحادیه آفریقا، اجرایی شد. اما مشخص نیست که آیا آتش‌بس دوام خواهد داشت یا نه.
واقعیت این است که صادرات مواد معدنی رواندا مانند طلا و کُلتان (تانتالیت – تانتالیوم) در سال‌های اخیر به‌سرعت افزایش یافته است. به گفته کارشناسان، روشن است که بیشتر این مواد از شرق جمهوری کنگو به رواندا قاچاق شده و از آن‌جا به سراسر جهان صادر می‌شود. اتحادیه اروپا اما مدعی است که رواندا حجم استخراج خود را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
اریک کنس از اندیشکده بروکسل Egmont Institut در گفت‌وگویی با مجله “Politico” تاکید کرده است که اتحادیه اروپا تجارت غیرقانونی مواد خام را «توجیه و رسمی» می‌کند. در رقابت با چین برای نفوذ ژئوپلیتیکی، اتحادیه اروپا متهم است که باورهای اخلاقی خود را قربانی کرده است. از سوی دیگر بروکسل (اتحادیه اروپا) می گوید، هدف افزایش شفافیت در تجارت مواد خام و بهبود استانداردهای زیست محیطی و اجتماعی در این صنعت است.
رئیس جمهور جمهوری دموکراتیک کنگو، فلیکس شیسکدی، اتحادیه اروپا را به شدت به خاطر این توافق مورد انتقاد قرار داده، می‌گوید، چنین می‌نماید که اتحادیه اروپا جنگی نیابتی علیه کنگو به‌راه انداخته است. گفتنی‌ست، در جمهوری دموکراتیک کنگو، چین سال‌هاست در کار استخراج معادن، محکم لنگر انداخته است.
وجدان ناراحت اروپا
روابط اروپا با آفریقا هنوز به شدت تحت تأثیر گذشته استعماری است. اروپا و سازمان ملل هنوز با بی‌عملی خود و نقشی که به عنوان تماشاچی در جریان نسل‌کشی توتسی‌ها توسط هوتی‌ها در سال ۱۹۹۴ ایفا کردند، در کشمکش هستند. در آن زمان، ۸۰۰۰۰۰ توتسی و هوتی مخالف به طرز وحشیانه‌ای مورد آزار و اذیت، و تجاوز گروهی قرار گرفتند و ظرف چند هفته به قتل رسیدند. میلیون‌ها پناهنده نیز از پیآمدهای این نسل‌کشی بود. کاگامه که در اوگاندا بزرگ شده بود، شبه‌نظامیان توتسی جبهه میهنی رواندا را در آن‌جا سازمان داد. به روندا وارد و پس از پیروزی و آزادسازی کشور به کشتار ۱۰۰ روز پایان داد.
اهداف بلندپروازانه و اهرم غرب
کاگامه می‌خواهد تا سال ۲۰۳۵ رواندا را به کشوری با درآمد متوسط و تا سال ۲۰۵۰ به‌سطح درآمد بالایی برساند. اهداف بلندپروازانه‌ای که کاگامه برای رسیدن به آن‌ها به کمک مالی جهانی زیادی نیاز دارد. در این راه، تکیه بر دستاوردهای تاریخی خود در برقراری صلح در کشور، به‌تنهایی؛ کافی نخواهد بود.
برای آینده رواندا، تعیین‌کننده و حیاتی خواهد بود که آیا اروپا – و در کل غرب – از شیوه حکومت خودکامه کاگامه، با وجود رقابت برای نفوذ ژئوپلیتیک؛ انتقاد خواهند کرد و بر محترم شمردن حقوق اساسی مردم و رعایت حقوق بشر در کشور تاکید خواهند کرد یا نه؟
به نوشته فارن افرز، غرب برای انجام این کار و نیز جهت عدم مداخله رواندا در مناقشه کنگو، اهرم فشار لازم را دارد: یک سوم بودجه رواندا از کمک‌های جهانی تامین می‌شود که بیشتر آن از اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا می‌آید.
