در سال‌های اخیر، سیاست‌های جمعیتی جمهوری اسلامی ایران، به‌ویژه در قالب قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، تأثیرات عمیق و ویرانگری بر وضعیت سلامت زنان باردار در استان‌های محروم کشور، به‌ویژه سیستان‌وبلوچستان گذاشته است. در این استان که از بالاترین نرخ‌های فقر، سوءتغذیه و دسترسی پایین به خدمات بهداشتی رنج می‌برد، زنان باردار نه‌تنها از حمایت‌های لازم برخوردار نیستند، بلکه قربانیان مستقیم سیاست‌هایی شده‌اند که هدف‌شان افزایش نرخ باروری به هر قیمت است.
مکمل‌هایی مانند آهن، اسید فولیک و کلسیم که نقشی حیاتی در سلامت مادران و جنین دارند، طی پنج سال گذشته در بسیاری از مراکز بهداشتی استان به‌سختی یافت می‌شوند یا توزیع آن‌ها به‌طور کامل متوقف شده است. دلیل اصلی این وضعیت، کمبود بودجه و تخصیص ناعادلانه منابع عنوان شده است. در حالی که توزیع این مکمل‌ها پیش‌تر به شکل رایگان صورت می‌گرفت، اکنون زنان باردار ناچارند یا از خیر آن‌ها بگذرند یا به بازار سیاه و داروهای قاچاق پناه ببرند—راه‌حلی که خود سلامت آنان را با تهدید جدی مواجه می‌سازد.
وضعیت سوءتغذیه در سیستان‌وبلوچستان بحرانی است. آمارها حاکی از آن است که نرخ سوءتغذیه در کودکان زیر پنج سال در این استان دو برابر میانگین کشوری است. بیش از ۵۵ درصد از زنان باردار در این منطقه با کم‌خونی و فقر آهن دست و پنجه نرم می‌کنند. حذف مواد غذایی ضروری مانند گوشت، ماهی، مغزیجات و حبوبات از سفره خانوارهای محروم، وضعیت تغذیه را در شرایطی بحرانی قرار داده است. این شرایط در کنار کمبود مکمل‌ها و خدمات بهداشتی، بارداری را به فرایندی پرمخاطره و حتی مرگبار تبدیل کرده است.
قانون «جوانی جمعیت» که در سال ۱۴۰۰ تصویب شد، به‌ظاهر هدفی خیرخواهانه در حمایت از خانواده و مقابله با پیری جمعیت دارد. اما در عمل، این قانون به ابزاری برای تحدید آزادی‌های جنسی و باروری زنان و تحمیل بارداری‌های ناخواسته تبدیل شده است. حذف روش‌های پیشگیری، محدودسازی دسترسی به سقط درمانی، جرم‌انگاری پزشکان در ارائه خدمات جنسی و باروری، همگی نشان‌دهنده سیاستی قهری و ناعادلانه است که کرامت انسانی زنان را نادیده می‌گیرد.
در مناطق محروم، زنان باردار با فقدان امکانات اولیه بهداشتی، عدم دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری، و غیبت آموزش‌های مرتبط با سلامت جنسی مواجه‌اند. در نتیجه، بارداری‌های ناخواسته افزایش یافته و سقط جنین ایمن نیز به گزینه‌ای دور از دسترس بدل شده است. زنان یا باید بارداری‌های ناخواسته را بپذیرند یا با خطر سقط‌های زیرزمینی مواجه شوند.
در غیاب ساختارهای حمایتی مناسب، فشار بر زنان برای فرزندآوری بیشتر، آن‌هم در فضایی سرشار از فقر، بیماری و نابرابری، تنها به گسترش آسیب‌های اجتماعی، افزایش مرگ‌ومیر مادران و نوزادان، و تعمیق شکاف‌های جنسیتی خواهد انجامید. قانون جوانی جمعیت، نه‌تنها پاسخی به بحران جمعیتی نیست، بلکه خود بحرانی جدید در حوزه سلامت عمومی، به‌ویژه برای زنان در مناطق محروم، ایجاد کرده است.
تجربه استان سیستان‌وبلوچستان نماد روشنی از شکست سیاست‌های جمعیتی مبتنی بر اجبار و حذف است. در شرایطی که زنان باردار از ابتدایی‌ترین خدمات و اقلام دارویی محروم‌اند، و سقط جنین ایمن نیز غیرقانونی تلقی می‌شود، سخن گفتن از «جوانی جمعیت» صرفاً شعاری فریبنده و تهی خواهد بود. وقتی ابتدایی‌ترین حقوق یک زن باردار، یعنی دسترسی به داروی حیاتی، تأمین نمی‌شود، سخن گفتن از آینده جمعیت، بی‌معنا و گاه بی‌رحمانه به نظر می‌رسد.
سلامت زنان، حق انتخاب، و کرامت انسانی باید در مرکز سیاست‌گذاری‌های جمعیتی قرار گیرد، نه در حاشیه‌ای که اکنون پر از درد، خاموشی و مرگ است. سیاست‌های موفق جمعیتی، در همه جهان، مبتنی بر آزادی انتخاب، حمایت‌های رفاهی، و افزایش کیفیت زندگی بوده‌اند، نه بر اجبار و محدودیت.
2 Comments
کاش منابع مستندی برای آمارهایی که آورده اید می گذاشتید. در ضمن تشویق مردم به فرزندآوری با توجه پیری جمعیت در جهان، تقریبا توصیه تمام دولتهاست. ولی «فرزندآوری اجباری» نه بوده و نه امکان دارد.
از توجه و طرح دیدگاه‌تان سپاسگزاریم. همان‌طور که اشاره کردید، سیاست‌های افزایش جمعیت برای مقابله با روند جهانی سالمندی جمعیت، امری پذیرفته‌شده در بسیاری از کشورهاست. اما مسئله اصلی، نحوه اجرای این سیاست‌ها در بافت اجتماعی و اقتصادی خاص هر کشور است.
در ایران، «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» از سال ۱۴۰۰ به تصویب رسیده و وارد مرحله اجرا شده است. اگرچه این قانون بر ابزارهای تشویقی مانند وام فرزندآوری و مرخصی زایمان تأکید دارد، اما برخی از مفاد اجرایی آن عملاً به محدودسازی آگاهی، دسترسی و اختیار زنان در زمینه باروری منجر شده‌اند.
این موارد از سوی نهادهای تخصصی همچون انجمن متخصصان زنان و زایمان، پژوهشگران جمعیت‌شناسی و فعالان حوزه سلامت مورد نقد قرار گرفته‌اند. در زیر، به برخی از بندهای مستند و پیامدهای آن اشاره می‌شود:
نمونه‌هایی از مفاد محدودکننده قانون جوانی جمعیت:
ماده ۵۱: ممنوعیت تبلیغ وسایل پیشگیری از بارداری در رسانه‌ها
پیامد: حذف آموزش عمومی درباره روش‌های ایمن جلوگیری، به‌ویژه در مناطق کم‌دسترسی.
ماده ۵۲: ممنوعیت ارائه روش‌های پیشگیری بدون تجویز پزشک
پیامد: کاهش دسترسی سریع زنان به خدمات تنظیم خانواده، به‌خصوص در مناطق روستایی.
ماده ۵۳: منع استفاده از روش‌های دائمی پیشگیری از بارداری (مانند بستن لوله‌ها) جز در شرایط خاص پزشکی.
بر اساس ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سقط جنین ممنوع بوده و از جرائم دارای جنبه عمومی محسوب می‌شود. مطابق این ماده، افرادی که در سقط جنین غیرقانونی دخالت دارند، مشمول مجازات‌هایی از جمله دیه، حبس و ابطال پروانه پزشکی خواهند شد.
همچنین، تبصره ۴ ماده ۵۶ این قانون تأکید می‌کند که پزشکان، ماماها و داروفروشان از هرگونه دخالت غیرقانونی در سقط جنین منع شده‌اند. در صورت تخلف، این افراد علاوه بر مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی، با ابطال پروانه پزشکی مواجه خواهند شد.
کاهش خدمات رایگان بارداری: گزارش‌هایی از قطع مکمل‌های آهن و اسیدفولیک در مراکز بهداشت برخی استان‌ها، که پیامد آن افزایش خطرات برای سلامت مادران و جنین‌ها، خصوصاً در مناطق فقیر.
بعلاوه, فقر و ناامنی غذایی در مناطق محروم به‌شدت بالاست, بسیاری از مادران از حمایت‌های دارویی و بیمه‌ای محروم شده‌اند, خدمات تنظیم خانواده محدود یا حذف شده‌اند. سلامت زنان در برخی مناطق با کمبود خدمات اولیه مواجه است؛
بر اساس پژوهش‌هایی که در سال ۱۴۰۱ منتشر شده‌اند, تنها ۴۵٪ از ساکنان مناطق شهری ایران از امنیت غذایی برخوردارند؛ در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی و کرمان، بیش از ۳۰٪ جمعیت دچار نآمنی غذایی مزمن هستند؛. نرخ سوءتغذیه در کودکان زیر ۵ سال در این استان‌ها بالاتر از میانگین کشوری است (گزارش‌های وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی), کم‌وزنی مادران باردار، فقر آهن، و عدم دسترسی به تغذیه کافی در دوران بارداری، مستقیماً با تولد نوزادان کم‌وزن و دارای اختلال رشدی در ارتباط است.
وقتی مادری، خود با فقر، نا امنی غذایی مواجه است، طبیعی‌ست که بارداری برای او نه یک انتخاب آگاهانه، بلکه یک فشار جسمی و روانی مضاعف باشد. کودکانی که در چنین شرایطی متولد می‌شوند، از همان ابتدا در معرض انواع خطرهای رشدی، تغذیه‌ای و بهداشتی قرار دارند. هرگونه سیاست جمعیتی بدون توجه به این زیرساخت‌ها، نه‌تنها ناکارآمد خواهد بود، بلکه در مواردی منجر به افزایش آسیب‌های اجتماعی، بارداری‌های ناخواسته، و کاهش کیفیت زندگی زنان و کودکان می‌شود. ما معتقدیم اگر قرار است جمعیت افزایش یابد، این افزایش باید آگاهانه، سالم و داوطلبانه باشد، نه بر پایه فشار، حذف خدمات، یا محدودسازی حقوق باروری زنان.
https://bidbarg.net/regulation/law/family-support/?utm_source=chatgpt.com
قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت – سازمان نظام پزشکی
https://npshahriar.ir/%D8%A8%D9%86%D8%AF-58-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87/?utm_source=chatgpt.com
سقط از دریچه قانون/عدم تاثیر قانون جوانی جمعیت بر کاهش آمار سقط جنین
https://snn.ir/fa/news/1193309/%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%86%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%82%D8%B7-%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86?utm_source=chatgpt.com
کوتاهی قد و مرده‌زایی حاصل تورم و سوء تغذیه مادران باردار/ بروز کوتاهی قد در سیستان و بلوچستان و هرمزگان
https://www.radiozamaneh.com/837526/
کودکی در بلوچستان: تحمیل گرسنگی، محروم از آموزش
https://www.rokna.net/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-65/1052374-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%DA%86%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%A1-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF
54 درصد کودکان در سیستان و بلوچستان دچار سوء تغذیه هستند
https://farhikhtegandaily.com/news/196908/%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DB%B2-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/
سهم سوءتغذیه کودکان سیستان و بلوچستان ۲ برابر است | فرهیختگان آنلاین
https://farhikhtegandaily.com/news/196908/%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DB%B2-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/
۳۰ درصد جمعیت کشور زیر خط فقر مطلق.۵۵ درصد ناامنی غذایی و…. – روزنه rowzane
https://rowzane.com/%DB%B3%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D8%B7-%D9%81%D9%82%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82-%DB%B5%DB%B5-%D8%AF%D8%B1/?utm_source=chatgpt.com
آخرین اخبار – سبد غذایی کودکان زیر ۵ سال
ttps://vista.ir/t/6/سبد%2Bغذایی%2Bکودکان%2Bزیر%2B5%2Bسال?utm_source=chatgpt.com
سفرههای فقیر، بدنهای بیمار/ گزارش میدانی و تحلیلی درباره گرانی و کمبود بعضی موادغذایی و تاثیر فقر بر سوءتغذیه مردم
https://hammihanonline.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-23/36216-%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D8%B9%D8%B6%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D9%81%D9%82%D8%B1-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%A1-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85
https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7-10/1635543-%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4-%D9%85%DA%A9%D9%85%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%88%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86?utm_source=chatgpt.com