جان میلتون John Milton (1608 – ۱۶۷۴ )
میلتون را نخستین شاعر جمهوریخواه بریتانیا در ۳۵۰ سال پیش میدانند و زمانیکه اودرسن ۴۴ سالگی قدرت بینایی خودراازدست داد، کلیسا و روحانیون مسیحی ، آن واقعه رادلیل جزا و عقوبت الهی برای کسانی دانسته که علیه شیخ و شاه روشنگری میکنند. درنظرخواننده ،عجیب است که جنبش جمهوریخواهی یک کشورغربی در ۳۵۰ سال پیش دارای شاعر مبارز خودباشد. پیرامون او درتاریخ ادبیات ،آمده که میلتون ازموضع ضد فئودالی، ضد کلیسایی و ضدسلطنتی و به هواداری از جمهوریخواهی بورژوازی ، انقلاب و جنبش جدید را آنزمان به آواز کشید.اونه تنها یکی ازمهمترین شاعران انگلیس ، بلکه قبل از جان لاک ، یکی از بنیادگزاران لیبرالیسم عصر جدید بود. نبوغ اورا درحد دانته و شکسپیر میدانند. تازمان پیش ازاو، غالب شاعران غرب دمخور دربار سلطنتی بوده و مدیحه سرایی میکردند. اوشاعر جمهوریخواهی است که دین و دولت و اخلاق حاکم را به زیر سئوال برد. میلتون در ۲۰ سال آخر عمر درنابینایی کامل بسر برد ، با این وجود او خالق آثار فناناپذیری مانند : بهشت گمشده و بهشت بازیافته ، است. اودرکنار شکسپیریکی ازمشهورترین نویسندگان انگلیسی است . توانایی ادبی اورا در وضعیت کوری ،با هومر مقایسه میکنند. امروزه میدانیم که غیرازهومر، نیچه و میلتون، بورخس و جویس نیز درمقطعی اززندگی خود کور ونابینا شدند.
میلتون کتابسوزی دربار و کلیسا را با آدم کشی یکی دانست. اوطی سالها مبارزه ، خواهان : آزادی مطبوعات ، اصلاحات دینی ، آزادی حق طلاق ، حق خلق برای برکناری حاکم مستبد ، منع دخالت دین و کلیسا درزندگی مردم ، آزادی فرد در تمام حوزههای زندگی و دین ، تجدد خواهی و سیاست تعلیم و تربیت دمکراتیک، شد. او سالها تحت تعقیب قرارگرفت ، مدتی مخفی شد ، و جند ماهی نیز به زندان افتاد ، ولی بدلیل مشهوریت اجتمایی، سپس آزادگردید.
میلتون یکی ازمبارزان تحول دولت مطلقه سلطنتی بسوی جمهوری، پیش از دمکراسی است . اونه تنها به دفاع از انقلاب بورژوازی ضد سلطنتی ، بلکه به تایید حکم مجلس جمهوری، برای اعدام چارلز دوم ، پادشاه مستبد انگلیس، در سال ۱۶۴۹ شد. میلتون،به مبارزه علیه کتابسوزی، سانسور، تعقیب و زندانی نمودن مبارزین دوره حکومت چارلز دوم پرداخت .
او میگفت که اگر ما جنگ و مبارزه سیاسی را ببازیم ، درمبارزه فرهنگی باید پیروز شویم ، اگر پاهایمان را به زنجیر بکشانند، از دستهایمان باید استفاده کنیم . منقدین ادبی مذهبی، دانته را شاعر کاتولیک ها و میلتون را شاعر پروتستانها نامیدند. رمانتیکهای ادبی سالها تحت تعثیر این شاعرانقلابی جمهوریخواه بودند. نخستین بار، ولتر موجب مشهوریت میلتون درسایر کشورهای اروپایی شد. او درجوانی به مطالعه اشعار هومر و ورژیل پرداخته و سالها تحت تعثیر اشعار چوپانی و گله داران تئوکریت در دوره یونان باستان بود.اوکوشید به تقلید از تراژدیهای یونان باستان و نمایشنامه های تراژدیک شکسپیر، آثاری والاتر از مکبث بیافریند.
جان میلتون درسال ۱۶۰۸ درلندن بدنیا آمد و درسال ۱۶۷۴ درآنجا درگذشت.پدرش غیراز شغل وکالت، سالها صراف نیزبود. او۸ساله بود که شکسپیر درگذشت ؛ البته اگر شکسپیر واقعن زیسته باشد !. مرگ دوستان، خویشان ، و همرزمان ، تعثیر غم انگیزی روی اشعار مرثیه ای اوبجا گذاشت : از جمله مرگ مادر جان ، مرگ یک همکلاسی عزیز، مرگ پسر ، و اعدام چند تن از همسنگران اجتمایی همعصر او . میلتون درسال ۱۹۴۹ مدتی منشی وزارت امورخارجه در دولت جمهوریخواه کرومول بود و از حکم مجلس برای اعدام پادشاه دفاع کرد و سرانجام درسال ۱۶۵۹ مخفی گردید.
میلتون غیرازعلاقه به آثار کلاسیک یونان باستان ، به مطالعه نویسندگان مدرن رنسانس نیز پرداخت. اورا روشنفکرترین شخصیت ادبی قرن ۱۷ انگلیس میدانند ومانند سایرنویسندگان ، او آثاری گاه متضاد و متناقض به قلم درآورد. اشعارش غالبن زیر تعثیر حوادث سیاسی و تجددخواهی فرهنگی انزمان هستند . به نقل از منتقدین ادبی، دراشعار او احساس گرایی بر عقلگرایی تقدم دارد. امروزه فمنیستها از میلتون ایراد میگیرند که او ۳۵۰ سال پیش به زن نگاهی شیئی و جنسی داشت . درنظرآنها میلتون مرگ و یا اخراج حضرت آدم(ص)! را بدلیل توطئه و شرکت حضرته حوا (ع)!، علیه اومیدانند. پاوند و الیوت ، میلتون را مقصر تحولات نامناسب و نازای بعدی شعر انگلیس دانستند. پاره ای از آثار آنزمان میلتون شباهت به ادبیات علمی-خیالی(ساینس فیکشن !) امروزی دارند. گروهی دیگر اشعار اورا براساس اخلاقی سنتی، ارتجاعی و گذشته گرا میدانند. میلتون دریک سفر توریستی-آموزشی به جنوب اروپا ، شخصن با جناب گالیله آشنا گردید.
آثار میلتون را میتوان ادامه تکامل روشنگری دوره رنسانس دانست . شعراواغلب حاوی افکار فلسفی و سیاسی است. میلتون کوشید باکمک : اسطورههای کهن، علم نجوم سدههای میانه، و دستاوردهای دانش جدید زمان خود ، درک نوینی ازجهان در عصر خود بیابد. درنظر مذهبیون ، موضوع اصلی آثار میلتون ، مبارزه نیروهای آسمانی با نیروهای زمینی و جهنمی است . مشهوریت او امروزه شاید بدلیل افکار جمهوریخواهی و فعالیت های اجتمایی اش باشد تا زیباشناسی ادبی آثار اش .
ازجمله آثار او : بهشت گمشده ، مقالات جدلی ، ترانه ها ، نمایشنامه های ماسکی ، بهشت بازیافته ، شعربلند نمایشی ( سامسون مبارز ) ،درباره تربیت ، عارف ، حکومت شاه و درباریان ، دفاع از خلق ، دفاع از خود، راه ساده و تشکیل دولت آزاد، صبحگاه ، تولد مسیح ، آدم بشاش ، مرثیه ای برای دوست ، درباره آزادی مطبوعات ، ادعای طلبکاری حاکیت شاهان ، تصاویر آموزشهای مسیحی ، تاریخ انگلیس هستند. درام شعری (سامسون مبارز) حاوی شوق و شور انقلاب ضد فئودالی است.
میلتون خالق حماسه شعری( بهشت ازدست رفته) درسال ۱۶۶۷، زمانیکه اوکاملن قدرت بینایی اش راازدست داده بود، میباشد. عنوان قبلی این اثر : (جناب آدم ، بدون بهشت ) بود. قهرمان اصلی کتاب ، آقای شیطان است و آن اثری است احساسی و شوق آمیز و نه عقلگرا . میلتون دراین کتاب بطور نمادین و با کمک نیروهای آسمانی و گناه انسانی ، اشاره به مبارزه برای انقلاب آنزمان مترقی بورژوازی، ولی ضد فئودالی می نماید. مورخین ادبی براین نظرند که او شعر حماسی (بهشت گمشده ) را تحت تعثیر هومر و ورژیل نوشت. قهرمانان آثارش ، غیراز شیطان و ابلیس ، غالبن : الهه ها ، فرشته ها ، ملائک ! ، و یا انسانهای اسطوره ای ایده آل مانند آقای آدم و خانم حوا هستند. عیسامسیح او همچون ژنرال پاتون ! با یک گروهان فرشته های مسلح به جنگ ابلیس بیچاره میرود تا دمار از روزگار این موچود پیشتاز برآرد. دراین کتاب شیطان قبلن یک فرشته ناز و زیبا رو بوده که بدلیل اعتراض و سرکشی های کفرآمیز ، تغییر هویت داده و رویزیونیستی شده است. امروزه در ولایات و سرحدات آمریکا اشاره میشود که شیطان، مشهوریت خود درغرب را مدیون میلتون است .
اویکی از نمایندگان روشنگری انگلیس زمان خود بود و چون در دولت موقت انقلابی مرحوم کرومول شرکت داشت ، رابطه نزدیکی با غالب حوادث تاریخی زمان خود یافت. میلتون رفتار انسان را میان مسئولیت فرد و ضرورت تصمیمات اخلاقی قرار میدهد . در جهانبینی او مکانهای گوناگونی مانند : زمین ، آسمان ، دوزخ ، بهشت ، و هرج و مرج جهانی کائنات ، قرار دارند . او به رد تئوری تشکیل جهان از “هیچ و پوچ “پرداخت .
