استراتژی اصلاحات در شرایط خطیر
سیدمحمد خاتمی در دیدار جمعی از اعضاء حزب اتحاد ملت ایران اسلامی، با آرزوی موفقیت برای این حزب در این مرحله مهم تاریخی ایران، به‌عنوان یک حزب مسئول، که می‌خواهد وظایف خودش را بشناسد و به نقش خودش در جامعه عمل کند و در عرصه حضور داشته باشد، گفت: «حزب اتحاد ملت با همه فرازونشیب‌ها و حساسیت‌هایی که جامعه ما داشته، توانسته است به صورت معقول و خوب کار خود را انجام دهد تا نمایندگی‌اش از سوی مردم خدشه‌دار نشود و در عین حال ثبات و امنیت کشور محفوظ بماند و با توجه به اینکه توجهش به سمت بهبود تدریجی کشور بوده و نیز نسبت به حاکمیت و هم مردم رفتار معقولی داشته است، باید از این جهت از اعضای این حزب تقدیر و تشکر کرد.»
- منشأ قدرت را مردم بدانیم
وی در ادامه سخنان خود، با بیان اینکه معنای دموکراسی این است که اولاً منشأ قدرت را مردم بدانیم و ثانیاً مردم را در خودمان خلاصه نکنیم و بدانیم در جامعه با دیگری سروکار داریم، افزود: ««دیگری»، یعنی غیر از ما است و ما باید بدانیم چگونه می‌توانیم برای آنکه جامعه‌ای منسجم داشته باشیم با دیگری تعامل و تفاهم کنیم. حزب اتحاد ملت که در درون جبهه اصلاحات عمل می‌کند- و ضرورت‌ها ایجاب کرده است که حرکت به صورت جبهه‌ای انجام بگیرد- و به جبهه متعهد است، در درجه اول با احزاب دیگر که در آنجا حضور دارند، هم‌سویی را بیشتر و مشترکات را تقویت کند.»
- بیش از هر زمان نیاز به گفتوگو داریم
خاتمی تصریح کرد: «امروز بیش از هر زمان جامعه ما نیاز به گفتوگو دارد؛ گفت‌وگوی میان خودمان، گفتوگو با دیگرانی که در عرصه هستند، گفتوگو با جهان، گفتوگو با حاکمیت. من انتظار دارم این نقش را حزب اتحاد هم با احزاب و گروه‌های مخالف و با بخش‌های مختلف جامعه به پیش ببرد و با توجه به اینکه جامعه در حال تحول است، خودش دائماً به نو شدن بیاندیشد و زمینه حضور نسل‌های بعدی را در جامعه بیشتر کند؛ همچنان که بیش از آن انتظار از حکومت است که توجه به مسئله اختلاف‌نسلی کند و برای جانشینی نیروهای در صحنه در عرصه مدیریت، سازوکار حضور نیروهای تازه‌نفس و جوان‌تر را در نظر گیرد و این کار را بکند و البته احزاب هم در این زمینه مسئولیت و نقش دارند. احزاب می‌توانند و باید واسطه‌ای میان ملت و حاکمیت باشند، و نیز واسطه‌ای میان بخش‌های مختلف جامعه با یکدیگر و با حاکمیت و حتی بتوانند دنیا را بشناسند و رابطه درست و منطقی با جهان را جست‌وجو و برقرار کنند.»
- وضعیت خطیر است
رئیس دولت اصلاحات در ادامه، با اشاره به اینکه راجع به اوضاع و احوال کشور اجمالاً بگویم که در وضعیت خیلی خطیری قرار داریم، گفت: «البته این به این معنا نیست که در برابر مشکلات دست‌ها را بالا ببریم؛ من فکر می‌کنم اگر تدبیر و هماهنگی و تفاهم در جامعه وجود داشته باشد، فرصت‌هایی هست که می‌توان از آن استفاده کرد و اگر نیست ما باید فرصت‌ها را بسازیم.
اگر بنا باشد اشکالی از نظام بگیریم، این است که آیا از این فرصت‌ها استفاده کرده یا اینکه عملاً در مسیری قرار گرفته است که تهدیدها بیشتر شده است. البته تهدیدها همیشه بسیار بوده است؛ هم در داخل و هم در خارج و امروز بیشتر هم شده است. اما حکمرانی خوب این است که بتواند آنها را بشناسد و از فرصت‌هایی که در کنار تهدیدات وجود دارد استفاده کند و حتی تهدیدها را به فرصت مبدل بسازد؛ البته این امری ایده‌آل است و ما باید مشکلات را در نظر بگیریم.»
وی ادامه داد: «اما اگر من می‌گویم وضعیت خطیر است به این معنا نیست که مأیوس شویم و کنار بکشیم، بلکه مهم این است که در این وضعیت خطیر بتوانیم و از گذشته و از اشتباهاتی که بوده است درس بگیریم و شجاعانه رویکردهای درست را پیدا کنیم و فرصت‌هایی را ببینیم و یا حتی بسیاری از تهدیدها را تبدیل به فرصت کنیم و حتی درس بگیریم که چرا این تهدیدها به وجود آمد؟ چه میزان ناشی از مسائل خارجی بود؟ چه میزان ناشی از رویکردها و رفتارها در داخل بوده است؟ چقدر ما خودمان سبب شدیم تهدیدها کارگر بیفتد و یا افزایش پیدا کند؟ تدبیر همین است. باید ببینیم آیا راهی وجود دارد که تهدیدها را کمتر کنیم و از موقعیت سخت، فرصت‌هایی بسازیم که برای مردم و جامعه و کشور خوب باشد؟!»
- جمهوریت را با حاکمیت، به جامعه برگردانیم
وی تصریح کرد: «من به عنوان شهروند کوچک جامعه، در سال‌های گذشته پیام‌های غیررسمی و شخصی به مسئولان بالای کشور داده‌ام و زمانی هم رسماً اعلام کردم. مدتی پیش هم بیانیه ۱۵ ماده‌ای نوشتم و منتشر شد و روح آن بیانیه این بود که جمهوریت را با حاکمیت، به جامعه ایران برگردانیم؛ چون بنا بوده است که «جمهوری اسلامی» داشته باشیم.
راهکارهای مسالمت‌آمیز و منصفانه‌ای وجود دارد که همه – اعم از احزاب و جریان‌ها و جامعه و حاکمیت- با هزینه کمتر به جمهوریت برگردند. اگر صرفاً اسلامی هم فکر می‌کنیم باید ببینیم چگونه اسلام را در عرصه اجتماعی وارد کنیم که با جمهوریت سازگار باشد و البته اسلام را به گونه‌ای ببینیم که جمهوریت را لطیف‌تر و قابل تحمل‌تر کند؛ نه اینکه اسلام را در مقابل جمهوریت ببینیم و جمهوریت را در مقابل اسلام در نظر بگیریم تا در نتیجه آن هم اسلام و هم جمهوریت لطمه ببینند.»
- بدانیم در کدام دنیا زندگی می‌کنیم
وی با بیان اینکه از الزامات این امر این است که بدانیم ما در کدام دنیا زندگی می‌کنیم و چگونه رابطه‌ای با دنیا می‌توانیم داشته باشیم تا اصول و موازین منطقی و نیز امنیت و تمامیت ارضی حفظ شود، تأکید کرد: «البته طوری اصول را تعریف کنیم که متناسب با زمان باشد و در عین حال قبول کنیم که ما در یک دنیایی هستیم که ما آن را نساخته‌ایم.
باید بپذیریم ما در این دنیای واقعیت هستیم که در آن نظام ظالمانه‌ای وجود دارد، رژیم‌هایی که اکنون دشمن ما هستند و از بنیاد بر اساس غصب و سرکوب بودند، در آن وجود دارند، روابط در دنیا در دست قدرت‌هایی است که امکانات و توان زیادی دارند و نظام بین‌المللی هم نظام عادلانه‌ای نیست، ولی ما این واقعیت را به وجود نیاورده‌ایم و گرچه تغییر آن برایمان مطلوب است، اما توان، اراده و امکانات ما چیست؟ راهکارهای تغییر این وضعیت چگونه است؟ باید به این پرسش‌ها فکر کرد؛ از جمله اینکه ما در روابط خارجی، در دنیا، در منطقه چگونه باید فکر و رفتار کنیم.«
- بیانیه ۱۵ ماده‌ای کم‌هزینه‌ترین است
خاتمی گفت: «من فکر می‌کنم هنوز هم آن بیانیه ۱۵ ماده‌ای که مطرح شد کم‌هزینه‌ترین و پرفایده‌ترین راه برای این است که کشور دچار آشوب و درگیری نشود و به تعبیر من هم براندازی ناکام بماند و در عین حال خودبراندازی هم نباشد و نظام جمهوری اسلامی در جایگاه خودش بماند. مهمترین مسئله در این راهکارها این است که مردم احساس کنند در این نظام محترم هستند، حقوق‌شان رعایت می‌شود، از زندگی مناسب برخوردار می‌شوند، در این دنیا امنیت برای خودشان و خانواده و کشورشان وجود دارد، تمامیت ارضی محفوظ می‌ماند و تمام این مسائل را احساس کنند؛ چراکه معتقدم قدرت اصلی اینجاست و هرچه دامنه رضایت مردم از حاکمیت بیشتر شود، امنیت و قدرت کشور بیشتر خواهد شد و قدرت چانه‌زنی نظام ما با دنیای پر ظلم و ستم و آشوب کنونی بیشتر می‌شود. پس من معتقدم راه‌های کم‌هزینه و پرفایده وجود دارد.»
- بنایمان این است که تغییر ایجاد شود
وی با بیان اینکه در موقعیت کنونی که وضع خطیر و مشکل است، دولتی روی کار آمده که معتقدم حاکمیت ما با عنایت به امکان تغییر شرایط، آمدن آن را فراهم آورده و خواسته است این دولت سرکار بیاید، تصریح کرد: «این امر وظیفه دولت را خیلی سنگین می‌کند که چه طرح و برنامه‌ای دارد که جامعه را پیش ببرد و چه ابزارهایی می‌خواهد در دست بگیرد که راه تغییری که پذیرفته شده است را جلو ببرد.
بنایمان این است که تغییری ایجاد شود و این یک موقعیت بسیار خوبی است و باید از موقعیت پیش‌آمده خشنود بود و دولت را حمایت کرد. البته ما به‌عنوان شهروندی که دوست داشتیم این دولت سرکار بیاید و شاید ایده‌آل‌هایمان هم بالاتر از این بود، در خدمت هستیم، اما نقد هم می‌کنیم و نقدمان به این معنا نیست که در مسیر تقویت جریانات و جنایاتی که می‌خواهد اصل ایران از هم بپاشد و اساس جامعه و امنیت از بین برود هستیم، بلکه در جهت تثبیت و تقویت جامعه مدنی و تقویت حاکمیتی که می‌خواهد در خدمت جامعه باشد هستیم و در عین حال کمک کنیم و موثر باشیم تا دولتی که هست به نفع توسعه جامعه و بهبود وضع جامعه امتیازاتی را از دنیا بگیرد و هرچه پیوستگی حاکمیت با مردم بیشتر باشد ما از آن موضع بهتر می‌توانیم کار کنیم.»
- دست‌هایی در کار است تا وضع مردم بدتر شود
رئیس دولت اصلاحات گفت: «باید در فضای منصفانه نصیحت کرد و گفت و از دولت خواست در ارتباط با دنیا براساس حفظ تمامیت ارضی کشور و زمینه‌سازی برای توسعه همه‌جانبه و توانمند کردن جامعه و برگرداندن رضایت مردم و افزایش رضایت در درون جامعه با دنیا صحبت و تعامل کند. امیدوارم احزاب ما هم بتوانند در این زمینه کارشان را خوب انجام دهند و انشاءالله دولت هم بتواند لااقل در مسیر شعارهای خود با تفاهم با حاکمیت آن شعارها را عملیاتی کند.»
وی ادامه داد: «گام‌هایی در این راستا برداشته شده است؛ گرچه در عرصه اقتصاد وضع مردم خیلی بد است و احساس می‌کنیم دست‌هایی در کار است تا وضع مردم بدتر شود و دولت باید این را جدی در نظر بگیرد و اگر گامی در جهت بهبود زندگی مردم برندارد و به تقویت امیدی که ایجاد شده است کمک نکند که تغییری در داخل و خارج ایجاد شود-به‌خصوص در حوزه معیشت مردم و تنگناهایی که برای مردم است- همه‌مان زیان خواهیم کرد.»
وی ادامه داد: «دست‌هایی در کار است که مشکلات را بیشتر کند یا لااقل نتیجه آن کارها مشکل‌تر شدن امور باشد. مثلاً در این موقعیت خطیر قانونی به نام «قانون عفاف و حجاب» مطرح می‌شود که خوشبختانه خیلی‌ها از جمله تعدادی از علماء بزرگوار سخت از آن انتقاد کردند. البته من در همه زمینه‌ها طرح ندارم، اما در برخی مسائل مثل حجاب برنامه دارم که ایجاد رضایت در جامعه ما داشته باشد.
خوشبختانه با تدبیر و تفاهمی که بود فعلاً این طرح متوقف شد. به هرحال می‌توان به دولت تذکر داد. ما زمانی که موضوع حجاب مطرح شد با متفکران و اندیشمندان و نهادهای مدنی جلساتی برگزار کردیم و متنی تهیه شد که هم دولت و هم احزاب می‌توانند مبنای کار خود قرار دهند. در مورد دانشگاه، آموزش و پرورش که جامعه را در تنگنا قرار داده است این امر صورت گرفت.»
- باید اول واقعیات را بشناسیم
رئیس دولت اصلاحات با بیان اینکه در عرصه بین‌المللی و جهانی در موقعیت خطیری قرار گرفته‌ایم، گفت: «اگر تاکنون برخی راه‌هایی که رفته‌ایم نتیجه مطلوب نداشته است، اکنون با این تفاهم و توافقی که در بالا هست، راه دیگری را براساس منطق و واقعیات انتخاب کنیم؛ نه اینکه تسلیم واقعیات شویم، اما بدانیم این واقعیات وجود دارد؛ حتی اگر بخواهیم واقعیات را تغییر دهیم. باید اول واقعیات را بشناسیم تا بتوانیم کارمان را انجام دهیم. من معتقدم با وجود همه نگرانی‌ها و مشکلات نباید درهای امید را به روی مردم و خودمان ببندیم و در این زمینه هم می‌توان گفتوگو کرد، با خودمان گفتوگو و با دنیا تعامل کنیم.»
- وضع، وضع خوبی نیست
وی با اشاره به اینکه تحلیل‌های مختلفی درباره اوضاع و احوال کشور و منطقه وجود دارد، یادآور شد: «اجمالاً قبول دارم که وضع، وضع خوبی نیست و جمهوری اسلامی تحت فشار شدید است و در عین حال که نباید تحت فشارها خودش را ببازد، اما باید با درس گرفتن از گذشته شیوه‌های منطقی را اتخاذ کند که بتواند فشارها را کم و زمینه را به نفع مردم، امنیت و جامعه تغییر دهد و من عرض می‌کنم به نفع جامعه مدنی-که متأسفانه هنوز خیلی ضعیف است-همه همت به کار گرفته شود تا هم پایه‌های جمهوریت محکم شود و هم اسلامی که در عرصه اجتماعی با جمهوریت و بسط جامعه مدنی سازگار است قدر ببیند و در صدر بنشیند.»
- کشور متعلق به ملت ایران است
وی گفت: «این کشور متعلق به ملت ایران است؛ با همه قومیت‌ها و گرایش‌ها و همه شهروندان جمهوری اسلامی و ایران هستند و باید زمینه رشد آنها فراهم شود و بیش و پیش از هر چیز باید در جهت جلب رضایت مردم حرکت کرد و فاصله‌هایی را که میان حکومت و مردم ایجاد شده است کم کرد، آن را پایه قدرت در تعامل و گفتوگو با دنیا و تأمین منافع ملی قرار داد و قطعاً در این زمینه مسئولیت دولت که باید فکر کند و برنامه داشته باشد و تفاهم کند و به راهکارهایی برسد که به نفع کشور می‌باشد بیشتر از همه است و ما باید کمک کنیم تا انشاءالله این دولت بتواند هم فکر کند و هم فکرش را عملی کند، تا بتوانیم از این وضعیت ناگوار عبور کنیم و وارد فضایی شویم که هم برای ملت و هم برای جامعه و هم احزاب ما بهتر و رضایت‌بخش‌تر باشد.»
منبع: روزنامه هممیهن
