مردم ترکیه روز یکشنبه دوازدهم فروردین ۱۴۰۳ برابر با سی و یکم مارس ۲۰۲۴، پای صندوقهای رای رفتند. آنان در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲، برای انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان پارلمان رای داده بودند حالا قرار بود شهردارانی را برگزینند که دوران مسئولیت آنها ۵ ساله است و از بسیاری جهات، اهمیت رقابت احزاب برای این مسابقه بزرگ، کمتر از انتخابات پارلمان نیست.
نتیجه شمارش بیش از ۹۰ درصد صندوقهای رای انتخابات شهرداریها در ترکیه، نشان از شکست حزب حاکم رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، در استانبول و بیشتر شهرهای دیگر دارد.
حزب اصلی مخالف در پارلمان، یعنی «حزب جمهوریخواه خلق» بیشترین تعداد کرسیهای شهرداری را در ۸۱ شهر به دست آورده است که ناظران این نتیجه را تاریخی خواندند.
به گزارش خبرگزاری آناتولی، حزب اصلی مخالف اردوغان در مجموع شهرداریهای ۳۶ استان از ۸۱ استان ترکیه را بهدست آورد و به بسیاری از سنگرهای حزب اردوغان نفوذ کرد.
«حزب جمهوریخواه خلق» ۳۷ درصد از آرا را در سراسر کشور به دست آورد، در مقایسه با ۳۶ درصد برای حزب رئیسجمهور، و این بزرگترین پیروزی انتخاباتی «حزب جمهوریخواه خلق» از زمان به قدرت رسیدن اردوغان در دو دهه پیش است.
رجب طیب اردوغان در سخنرانی خود از بالکن کاخ ریاست جمهوری به شکست انتخاباتی اذعان کرد و اعتراف کرد که حزب او در سراسر ترکیه «دچار افت» شده است.
به گزارش خبرگزاری دولتی آناتولی، با شمارش بیش از ۹۰ درصد صندوقهای رای، اکرم اماماوغلو، شهردار کنونی استانبول از حزب جمهوریخواه خلق، با بهدست آوردن حدود ۵۱ درصد از آرا بر رقیب خود مراد کوروم با اختلاف زیاد پیشی گرفته است.
اردوغان در انتخابات سال گذشته، وعده داده بود که هر چه زودتر به بحران اقتصادی خاتمه داده و تورم را پایین میآورد. اما از آن زمان تاکنون، شرایط برای مردم ترکیه سختتر شده و دلار ظرف یک سال از ۲۱ لیره به ۳۲ لیره رسیده است. بیتردید این متغیر مهم، بر نتایج رقابت احزاب، اثر گذاشته است. البته گفته میشود که اردوغان درباره نتایج انتخابات نگران است و اگر شهرهای مهمی همچون استانبول و آنکارا، تحت کنترل شهرداران مورد حمایت او نباشند، مسیر پیش رو برای دولت و حزب حاکم دشوار خواهد بود.
این بار نیز میزان مشارکت بالایی در انتخابات ترکیه ثبت شد. اما با توجه به شرایط فصلی، اختلاف افق و ساعت غروب آفتاب، زمان رایگیری در ۳۲ استان شرقی ترکیه، یک ساعت زودتر از سایر استانها بود. اما کل زمان رایگیری در همه استانها بدون امکان تمدید، ۹ ساعت تمام بود.
بر اساس قوانین ترکیه، «نهاد عالی انتخابات» (YSK)بالاترین دستگاه متولی امور انتخاباتی این کشور است که مستقل از دولت و وزارت کشور است. این نهاد اعلام کرده که ۶۱ میلیون و ۴۴۱ هزار و ۸۸۲ نفر از شهروندان ترکیه، واجد شرایط رای دادن هستند. یک میلیون و ۳۲ هزار و ۶۱۰ نفر از شهروندان بالای ۱۸ سال، برای اولین بار در این انتخابات رای میدهند. ۳۴ حزب سیاسی کوچک و بزرگ ترکیه، در ۸۱ استان این کشور، در انتخابات روز یکشنبه به رقابت پرداختند و تعداد ۲۰۶ هزار صندوق در سراسر کشور مستقر شده بود.
از مجموع ۸۱ استان ترکیه، مراکز ۳۰ استان این کشور، بهعنوان شهرداری کلانشهر شناخته میشوند که با توجه به بودجه و اعتبارات بالا، برای همه احزاب اهمیت بیشتری دارند و احزاب مختلف، تلاش میکنند که تعداد بیشتری از کلانشهرها را فتح کنند.
نتایج اولیه انتخابات شهرداری استانبول نشان میدهد که نامزد حزب مخالف رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه پیروز این انتخابات شده است.
به گزارش خبرگزاریهای ترکیه، نتایج بهدست آمده از شمارش اولیه آراء در انتخابات شهرداریها در استانبول نشان میدهد که اکرم امام اوغلو نامزد حزب جمهوریخواه خلق و کاندیدای ائتلاف ملت پیشتاز انتخابات است. اوضاع او در رایگیری آن قدر خوب است که هنوز نتایج شمارش آرا تمام نشده بن علی ییلدیرم، نخست وزیر سابق ترکیه و نامزد حزب حاکم عدالت و توسعه پیروزی رقیبش اکرم امام اوغلو را در انتخابات شهرداری استانبول تبریک گفت.
آنطور که آناتولی گزارش داده پس از شمارش بیش از ۹۴ درصد آرا آقای امام اوغلو ۷/۵۳ و آقای ییلدریم ۴/۴۵ درصد آرا را به دست آوردهاند. اکرم امام اوغلو، نامزد حزب جمهوریخواه خلق ترکیه درانتخاباتی که تقریبا سه ماه پیش برگزار شد هم به پیروزی رسیده بود. پس از ۱۸ روز در نشستن در دفتر شهرداری شهر مهم استانبول اما با پافشاری حزب حاکم عدالت و توسعه، کمیسیون انتخابات رایگیری را باطل کرد. شمارش مجدد آرا هم در انتخابات قبلی فایده نداشت و در نهایت بار دیگر رای به برگزاری مجدد انتخابات داده شد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که مرد کلیدی حزب عدالت و توسعه به حساب میآید تلاش بسیاری برای پیروزی نامزد این حزب در قلب تجاری ترکیه داشت. او که سالهاست چهره اصلی قدرت در ترکیه است بارها گفته است که «هر شخصی استانبول را ببرد، ترکیه را برده است.» بههمین خاطر، او تلاش زیادی برای پیروزی نامزد مورد نظر خود در این انتخابات داشت.
کلانشهر ۱۴ میلیون نفری استانبول، بهعنوان قلب گردشگری، تجارت و تحولات فرهنگی و ورزشی ترکیه شناخته میشود. اغلب برندها و هلدینگهای بزرگ ترکیه در استانبول هستند و اردوغان بارها در سخنرانیهای خود به این نکته اذعان کرده «هر که استانبول را ببرد، تمام ترکیه را برده و هر که در استانبول شکست بخورد، در سراسر ترکیه شکست خواهد خورد.» این سخن او، گویای این واقعیت است که شهردار استانبول، چنان پست و جایگاه مهمی است که حتی وقتی که دولت و پارلمان در اختیار حزب حاکم باشد باز هم بدون استانبول، احساس میکند چیزی مهمی را از دست داده و نمیتواند به شکل آسوده خاطر، برنامههای خود را پیش ببرد.
در ۵ سال گذشته، شهرداری استانبول در دست اکرم امام اوغلو بوده و شواهد نشان میدهد که او محبوبیت قابلتوجهی نزد مردمان این شهر دارد. او بهعنوان نامزد مورد حمایت حزب جمهوری خلق به میدان آمده که قدیمیترین حزب ترکیه است. حزبی با ۱۰۱ سال سابقه و رویکرد سیاسی و فکری لائیک و کمالیستی، تمام توان خود را برای حمایت از امام اوغلو به کار گرفته و در طرف مقابل، حزب عدالت و توسعه نیز مراد کوروم را نامزد کرده که قبلا در کابینه اردوغان وزیر مسکن، شهرسازی و محیط زیست بوده و در دوران زلزله، کارنامه قبال قبولی داشته است.
قرمز: استانهایی که مخالفان برنده شدند
نارنجی: استانهایی که حامیان دولت برنده شدند
بقیه رنگها: بقیه احزاب
متحدان و مخالفان اردوغان در انتخابات ترکیه
در حالی که در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ماه مه سال ۲۰۲۳ احزاب حاکم و مخالف، هر دو در چارچوب ائتلافهایی بزرگتر با هم رقابت کردند، اما این بار احزاب مخالف بهصورت مستقل در انتخابات شرکت میکنند.
بسیار از کارشناسان معتقد بودند که متحد نشدن مخالفان، وضعیت «حزب جمهوری خلق ترکیه»، حزب اصلی مخالف دولت را برای حفظ کرسیهای مهم شهرداری که در انتخابات سال ۲۰۱۹ برد، با مشکل روبهرو میکند.
توجه ویژه ناظران در این انتخابات به شهرهای بزرگی مانند استانبول، آنکارا، آنتالیا، آدانا و مرسین است که در انتخابات ۲۰۱۹ حزب جمهوری خلق توانست نامزدهای حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه را در آنها شکست دهد.
چرا انتخابات استانبول، امری برای کل ترکیه است؟
استانبول و آنکارا عمدتا بهعنوان مراکز قدرت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ترکیه دیده میشوند که نقشی تعیینکننده در صحنه سیاست این کشور دارند.
حزب عدالت و توسعه این بار مراد کوروم، وزیر پیشین محیط زیست، شهرسازی و تغییرات اقلیمی را بهعنوان نامزد شهرداری استانبول و تورگوت آلتینوک، شهردار منطقه کچیاورن آنکارا را برای شهرداری پایتخت معرفی کرده بود.
حزب حاکم، رجب طیب اردوغان را در مرکز مبارزات انتخاباتی خود در سرتاسر کشور قرار داده است. تصاویر نامزدها در کنار تصویر رئیس جمهور منتشر میشود و خود او در تجمعها و برنامههای انتخاباتی شهرهای بزرگ شرکت میکرد.
«ترکیه میداند شهرداری واقعی در اختیار حزب عدالت و توسعه است» شعار حزب حاکم در انتخابات محلی است که ظاهرا به دوره شهرداری رجب طیب اردوغان در استانبول بین سالهای ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ اشاره دارد.
نگاهی به حزبهای پیش از انتخابات:
حزب عدالت و توسعه بخش بزرگی از منابع عمومی، رسانههای خبری و موسسات دولتی را در فضایی که از نظر دموکراتیک روزبهروز نامتوازنتر میشود، در اختیار دارد. اما این حزب در انتخابات پیش رو با چالش جدیدی از سوی «حزب رفاه نو» روبهرو شده که حزبی اسلامگرا و تندرو محسوب میشود.
حزب جمهوری خلق ترکیه با رهبری جدید در این انتخابات شرکت میکند. اوزگور اوزل جانشین کمال قلیچداراوغلو، رهبر سابق این حزب شد که در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در ماه مه سال ۲۰۲۳ شکست خورده بود. بعضی تحلیلگران انتخابات شهرداریها را آزمونی زودرس برای رهبری اوزل میدانستند.
هدف اصلی این حزب حفظ شهرداریهایی است که در انتخابات سال ۲۰۱۹ برد. نامزدیهای آن در استانبول و آنکارا، منصور یاواش و اکرم اماماوغلو، شهردارهای فعلی این دو شهر هستند که وضعیت نسبتا خوبی در نظرسنجیها دارند.
اما ناکامی احزاب مخالف برای ائتلاف و معرفی نامزد مشترک بعد از شکست در انتخابات ۲۰۲۳، به نقطه ضعفی برای این نامزدها تبدیل شده است.
در استانبول اماماوغلو مراقب است که رایدهندگان کرد را از خود نراند و از عملکرد دولت در قبال سیاستمداران کرد انتقاد کرده است.
بعضی تحلیلگران معتقدند او قصد دارد از این انتخابات به عنوان سکوی پرتابی برای تقویت جایگاه خود به عنوان یک رهبر ملی استفاده کند تا بتواند در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۸ نامزد شود.
«حزب برابری و دموکراسی خلقها» که حزب مخالف دولت و طرفدار کردها است به عنوان جایگزین «حزب دموکراتیک خلقها» وارد انتخابات شده بود.
این حزب به پیروزی در مناطق کردنشین شرق و جنوب شرق ترکیه امید زیادی بسته و بهویژه تلاش میکند شهرداریهای مناطقی را پس بگیرد که دولت، شهرداران منتخب آنها را در انتخابات ۲۰۱۹ با «معتمدان» خودش جایگزین کرد، به این دلیل که آنها را به ارتباط با حزب کارگران کردستان(پکک) متهم میکرد.
گروهی از تحلیلگران معتقد بودند تصمیم حزب برابری و دموکراسی خلقها برای ورود مستقل به رقابتهای استانبول و آنکارا -مناطقی که در انتخابات ۲۰۱۹ عملا از نامزدهای حزب جمهوری خلق در آنها حمایت کرده بود- شانس مخالفان دولت برای بردن در این دو شهر را کاهش خواهد داد.
حزب برابری میگوید این تصمیم با هدف حفظ و پاسداری از «هویت حزب» بعد از عقبنشینیها و توافقهای قبلی آن با احزاب مخالف دیگر گرفته شده است.
حزب حرکت ملی که متحد حزب حاکم عدالت و توسعه است، در تمام انتخابات و همهپرسیهای سالهای گذشته کاملا به این حزب وفادار مانده است.
دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی، از هواداران این حزب خواست تا «با خیال راحت» در مناطق مهم به نامزدهای حزب عدالت و توسعه رای بدهند.
حزب حرکت ملی، یک حزب سیاسی راست و ملیگرای افراطی است، و تقریبا در تمام شهرهای بزرگ از نامزدهای حزب اردوغان حمایت کرد، به جز استانهای مانیسا در غرب و مارسین در جنوب که در آنها از حزب عدالت و توسعه از نامزدهای حرکت ملی حمایت میکند.
حزب رفاه نو که در سال ۲۰۱۸ تاسیس شد تا جای «حزب رفاه» را بگیرد که خاستگاه سیاسی اردوغان در دهههای ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی بود.
فاتح اربکان، رهبر این حزب پسر نجمالدین اربکان، رهبر درگذشته حزب رفاه است. رفاه نو در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ از اردوغان حمایت کرد و بسیاری تصور میکردند که در انتخابات محلی پیش رو هم با حزب حاکم عدالت و توسعه ائتلاف میکند. اما حزب رفاه نو در نهایت تصمیم گرفت با نامزدهای مستقل در انتخابات حاضر شود.
«حزب خوب» یک حزب ملیگرای مخالف دولت است که سال ۲۰۱۷ تاسیس شد و خود را به عنوان جایگزین راستگرای بالقوه برای ائتلاف احزاب عدالت و توسعه و حرکت ملی تبلیغ کرد. حزب خوب در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۲۳ توانست ۱۰ درصد آرای عمومی را کسب کند.
این حزب، بعد از شکست در تشکیل ائتلاف احزاب مخالف دولت، نامزدهای مستقل خود را برای انتخابات محلی معرفی کرد.
با چشمانداز محدودی برای پیروزی این حزب در رقابتهای مهم انتخاباتی، بعضی تحلیلگران معتقدند که این حزب با «بحران موجودیت» روبهرو است و این انتخابات ممکن است به پایان کار آن منجر شود. صدها نفر از مقامهای این حزب استعفا کردهاند و به احزاب دیگر در ائتلاف حاکم یا مخالفان دولت پیوستهاند.
حزب خوب در جریان مبارزات انتخاباتی، منتقد صریح حزب جمهوری خلق ترکیه بوده و این حزب را به مذاکره با حزب برابری و دموکراسی خلقها متهم کرده است.
حزب چپگرای کارگران ترکیه سه نماینده در پارلمان دارد که در مسائلی مانند حقوق کارگران، آزادی بیان و مبارزه با فساد فعال هستند.
در برنامههای انتخاباتی این حزب بر نوعی نظام شهری تاکید شده که مخالف «فقر» و «چپاولگری» است.
حزب کارگران ترکیه در استانهای ختای، دنیزلی، غازی عینتاب، قیصریه، قوجاایلی، قونیه، ملطیه، اردو، سقاریه و ترابزون نامزدهای مستقل معرفی کرده اما هیچ کدام از آنها شانس چندانی برای پیروزی ندارند. بهنظر میآید که این حزب در مناطق دیگری که رقابت فشرده در آنها جریان دارد، از نامزدهای حزب جمهوری خلق ترکیه حمایت میکند.
فعالیتهای حزب کارگران ترکیه در استان جنوبی ختای، بعد از زلزله مرگبار فوریه ۲۰۲۳ با مشکلات جدی روبهرو شد. این حزب روز ۱۷ مارس گوکهان زان، نامزد خود برای شهرداری ختای را از رقابتها خارج کرد چون به تلاش برای توافق پشت پرده با دولت متهم شده بود. زان این اتهامات را رد کرده است.
احزاب محافظهکار سعادت و آینده قبلا بخشی از ائتلاف مخالفان دولت بودند که اکنون از هم پاشیده است. این دو حزب در این انتخابات در ۱۰۷ حوزه نامزد مشترک داشند و از یکدیگر حمایت میکنند.
حزب لیبرال «دموکراسی و پیشرفت»، یکی دیگر از اعضای ائتلاف سابق مخالفان، در استانهای بزرگی مانند استانبول، آنکارا و ازمیر با نامزدهای مستقل در انتخابات محلی شرکت میکند.
حزب راستگرای پیروزی هم نامزدهایی را در نقاط مختلف ترکیه معرفی کرده است. اما گفته است که در استانهای شرقی قارص و ایغدیر از نامزدهای ائتلاف حاکم پشتیبانی میکند تا مانع از پیروزی حزب برابری و دموکراسی خلقها شود.
انتخابات شهرداری ترکیه در تمامی ۸۱ استان این کشور برگزار میشود. انتخابات در ۳۰ کلانشهر، از جمله استانبول، آنکارا، ازمیر، بورسا، آدانا، قونیه، آنتالیا، هاتای، غازیانتپ و شهرهای شمال دریای سیاه و غیره و همچنین در ۵۱ شهر و ۹۲۲ منطقه، علاوه بر ۳۹۰ شهر برگزار میشود، تعداد کل شهرداران منتخب به ۱۳۹۳ نفر و بیش از ۳۲ هزار کدخدا در شهرها و روستاها میرسد.
توجه به تاریخ صدساله جمهوری ترکیه و رقابتهای حزبی و سیاسی در این کشور، نشاندهنده این واقعیت است که نظام حزبی در ترکیه نیز مشکلاتی داشته و دارد و هیچگاه قابل مقایسه با ورژنهای موفق جهانی نبوده است. بهعنوان مثال، در چندین بزنگاه تاریخی حساس، دو کنشگر بسیار قدرتمند «ارتش» و «قوه قضاییه»، دمار از روزگار سیاسیون به ویژه جنبشهای اجتماعی و نیروهای چپ و کمونیست درآوردهاند. اما از کل تاریخ صدساله جمهوری ترکیه، نهایتاً بیست سال آن، تحت تاثیر مداخله ژنرالها و دادستانها در ساختار قدرت بوده و هشتاد سال دیگر آن، از آنِ ارادهی مردم و احزاب بوده است. اما در عین حال، معایب و نواقص آن، بسیار کمتر از آن است که بشود از ذکر فواید و مرزهای قدرت آن صرفنظر کرد.
با اینکه استانبول پایتخت ترکیه نیست، اما میتوان از این شهر را مهمترین شهر این کشور دانست. در واقع از آنجایی که استانبول مرکز اقتصادی ترکیه است و همچنین بهعنوان یکی از ۱۰ شهر توریستی دنیا شناخته میشود.
در مقطع انتخابات اخیر، موسسه رتبهبندی فیچ در آخرین گزارشی که درباره ترکیه منتشر کرد، رتبه اعتباری این کشور را از B ۲ در سپتامبر سال۲۰۲۳ به +B ارتقا داد. این ارتقا بهمعنای آن است که اعتبار اقتصاد و سیاست ترکیه از حالت «ثبات» به حالت «مثبت» تغییر یافته است. دو سال پیش اعتبار اقتصاد ترکیه -B بود. ارتقای رتبه ترکیه از سوی موسسه معتبر و بینالمللی فیچ، خوشحالی مقامات اقتصادی ترکیه را در بر داشت.
مهمت شیمشک، وزیر امور اقتصادی ترکیه، ارتقای اعتباری از سوی موسسه فیچ را نشانه درستی برنامههای تقویتی کلان مالی کشور دانست و اظهار کرد که این برنامههای تقویتی مثبت در آینده ادامه خواهد یافت. به گفته وی این اقدام مثبت ناشی از دیسیپلین بودجهای و ثبات کلان مالی است که سبب افزایش رتبه اعتباری ترکیه شده است.
شکیب آوداقیچ، رئیس اتاق بازرگانی استانبول، هم در اینخصوص اظهار کرد که ارتقای رتبه بدونشک بر جذب سرمایهگذاری خارجی اثر مثبت خواهد گذاشت. به گفته وی پس از ۱۲ سال که رتبه اعتباری فیچ به +B ارتقا یافته، باید برنامهها و اهداف مقدماتی ما را که اولین آن کاهش تورم است، تقویت بخشید.
انتخابات شهرداریها از این جهت مهم است که منعکسکننده روحیه عمومی مردم نسبت به احزاب سیاسی است که سعی در بهرهبرداری از نتایج آنها دارند. بهعنوان مثال، پیشرفت مخالفان دولت را به سمت انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و پارلمان سوق میدهد.
اپوزیسیون ترکیه از طریق انتخابات شهرداریها بهدنبال جبران خسارتی است که در نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی تجربه کرده است.
انتخابات شهرداریهای ترکیه که در سال ۲۰۱۹ برگزار شد، منجر به پیروزی اپوزیسیون شد که در بزرگترین شهرها و از همه مهمتر استانبول و پایتخت آنکارا پیروز شدند. این نتایج پس از قدرت گرفتن حزب عدالت و توسعه در کشور از سال ۲۰۰۲ بی سابقه بود.
این نتیجه احزاب مخالف را بر آن داشت تا فشارهای مستمری را برای برگزاری انتخابات زودهنگام اعمال کنند، به ویژه با توجه به وقوع متغیرهای داخلی و بینالمللی از جمله همه گیری کرونا، بحران تورم و افزایش قیمتها و فاجعه زلزله در سال ۲۰۲۳. اما اپوزیسیون نتوانست به اکثریت پارلمانی کافی برای آن دست یابد.
زمانی که در سال ۲۰۱۹ میلادی، چندین شهرداری مهم و بهویژه شهرداریهای آنکارا، استانبول و آدانا به دست مخالفان افتاد، عملا موجی از تضعیف پایههای اجتماعی حزب عدالت و توسعه آغاز شد و پس از آن رویداد مهم، مخالفان توانستند مانع از چندین پروژه کلان اردوغان شوند. یکی از این پروژهها، احداث گذرگاه آبی جدید برای عبور کشتیها از دریای سیاه به استانبول، مرمره، اژه و دریای مدیترانه بود که با مخالفت قاطعانه اکرم امام اوغلو، عملا امکان اجرا نیافت و در نتیجه دولت و حزب حاکم از آورده پیشبینی شده چند میلیارد دلاری این پروژه محروم ماندند.
اکنون بهنظر میرسد شمارش معکوس برای اردوغان و حزبش آغاز شده است و اگر اپوزیسیون پارلمانی ترکیه، بیش از این گامهای موفق بردارد احتمال دارد پیشنهاد انتخابات زودرس ریاست جمهوری را بدهند و پرونده سیاسی رجب طیب اردوغان در حاکمیت ترکیه را ببندند!
دوشنبه سیزدهم فرودین ۱۴۰۳-یکم آوریل ۲۰۲۴