سحرین ماویلری
ح.ر . سحرین ماویلر آدلی شعر مجموعه سینین ۶۵- اینجی ایلده یاییلما خبری، اولدوز کیمی نه قَدَر سسسیز آخسادا او قَدَر آرتیق پارلادی وآذربایجان ادبیات سماسیندا یئنی بیر آیدینلیق و جانلانما یا چئوریلدی.
فیکیرده و دویغودا تام بیر دَییشیکلیک، باجاریقلی تکنیک و فورم، گؤزل، جانلی و الوان تصویرلر، اونون صنعت و یارادیجیلغینین گؤزه چارپان ایلک خصوصیتلریندن اولاراق، بیز بو شعرلرین آردیندا دوشونجهلی، آییق، درین ایلهاملی و اینجه دویغولو بیر قادین شخصیتی ایله ده تانیش اولوروق. بو قادین لیغین سرین و گئنیش کؤلگه سی، تکجه اونون جسارتلی لیریکاسیندا یوخ، بلکه باشقا جهتلی شعرلرینده ده اؤز اُبرازینی یئر-به-یئر تمثیل، تشبیه و استعاره شکلینده بیلدیریر.
“ماوی گؤیلر چارشابلارین آچان زامان”، “دریالار اوسکویه دولمایان کیمی”، “آغزیمداکی ساققیز سئوینجیم”، “قان رنگین گؤسترمز دونومو گئییم”، “قاشی دوشموش اوزوگومو” و داها آیری میصراعلاردا گلن بئله نکی تشبیهلر، تکجه قادین احساساتیندان چاغلانا بیلن ادبی بدیعی تصویرلر اولا بیلرلر. ایجتیماعی موناسیبتلره یاناشماق، دؤورون موعاصیر طلب و چتینلیکلرینه توخونماق و آچیق گیزلین دردلری دویوب قانماق، بیلیک و آییقلیقدان آسیلی اولماقلا برابر، او نیسگیل و دردلری ادبی–بدیعی بیر شکیلده جسارتله یازیب بیان ائتمک، صنعتکارین داها آرتیق بیر وظیفهسینه چئوریلمهلیدی و “سحر”ین پوئزیاسی حتتا او آنلاردا کی شاعیر، حیاتینین لاپ خصوصی و محرمانه جهتلریندن سؤز آچیر، بو آغیر و چتین ایجتیماعی وظیفهیه صادیق قالاراق، اومود وئریجی بیر واقیفلیکله اوخوجویا یاناشیر :
سارسیلماز داغلارین ذیروه سین دئدیم،
دیزلریم یورولوب بوکولن زامان.
لحظهلر اوستونه
گئجهلر بویو
ظولمت قارقیش کیمی تؤکولن زامان:
صاباحین، گونشین جلوهسین دئدیم.
سئوگینین گؤروشه گلمهسین گرک
هاچاناجان دئمک؟
هاچانا قدر؟
بو آییق سالماقلیق و خلقین مینلرجه آدسیز، سوسموش و گیزلی کدر و غملریندن حزین–حزین سؤز آچماق نهایتده اوجا بیر فریاده دؤنور:
سارالدی غصهدن اوزلر، آغاردی یول دؤین گؤزلر
نه لازیمدیر حزین سؤزلر، “سحر” فریاد اولان یئرده
بو اَلده ائدیلمیش واقیف لیک دیر کی آزاد ائدیجی دینامیزم لره جان و گوج وئریر و “کؤرپه اَللرین بارماقلاریندا، قان قورویاندا” واونداکی “ماویلر قارالیر، دان اوزاقلاشیر”، “آد آرزوسون سینهسیندن کؤهنه نیشان کیمین درن، عشقی قبله ائدن ایگیت، گونش یولون گئدن ایگیت”لر بسلهنیرلر. صنعتکارین معاصیرلیگی و دؤوره اویغون اولان بیر دیلی مهارتله بدیعی یارادیجی لیغیندا ایشه آپاردیغی، اونون لیریکاسینا داها دَیَرلی بیر گؤزهل لیک و یئنیلیک وئریر.
… پولاد تک اراده،
بیر شوشه گولاب کیمی ساده انسان
دیلهییرم.
پاساژ قاباغیندان، پاساژ قاباغینا چاتماق،
ساوالان دایاناجاقلی یاشاماق،
چتین یولا یولداش دیلهییرم.
چتین یولا
یولداش …
“زامان یوکو کوره گیمده” دئییب، “صاباحین یولو هارداندی؟” سوران شاعیرین “پاساژ” کیمی بئله نکی اُبرازلاری ایشه آپارماغی، هئچ ده تصادفی دئییل بلکه بونلار بوتونلوک له، معاصیر طلب لری دویوب قانما قدان ایرهلی گلن بیر آغیر ضرورتین نیشانی کیمی قییمت لنمه لی دیرلر. ایجتیماعی سمبولیزمین تأثیر گوجو و آرادا سیرا دا گؤرونن سوررئالیزمین ایری و قانلی دامار لاری، ماویلر مجموعه سینی داها زنگینله دیر. نئجه دییرلر شاعیرین یارادیجیلیق دونیاسیندا اَن سیرلی، تعجبلی و دهشتلی اولان ایشلر و اتفاقلار، ائله بیر عادی و حقیقی سایاقدا جیلوه له نیرلر کی بو آرادا تکجه شاعیر ایلهامی و ایلهاما باغلی لیق دیر کی او اَل چاتماز و سِحیرلی دونیا لارین “زامان توزونا” بورونموش قاپیلارین بیزیم اوزوموزه آچیری:
گئجهدیر…
باخیرام آی باجاسیندان
باشقا بیر ماوی گؤیه
اوردا دا وار ائله بیل:
گئجه یوردون قانا دؤنموش دنیزیندن
نئچه بیر غملی بولود،
چنلی داغ،
قانلی سؤیود.
گئجه دیر …
باخیرام آی باجاسیندان
باشقا بیر ماوی گؤیه
سربست شعر لرده ریتمیک بیر وزن و کلامین موسیقیایی ظرفیت لریندن باجاردیقجا بهره لنمک، تکنیک و فورما جهتیندن “سحر” ین شعرینی داها اوستون بیر سویه یه قالدیریر:
یاخینلاشیر
یاواش-یاواش
یانار داغا یاناشماقیم،
یاناشماغین،
یاناشماقلار.
“سارالان گولو، بیچیلن دیلی” و “قفس آدلی لانهنی نئیلیرم” سؤیله ین شاعیر “یئنی غربته قووشوم گئدیم” دئسه ده غربت پنجه سینده ده وارلیغین بوغولان گؤرور. آخی شاعیر دئمیشکن گئجه دیر و بو گئجه ده:
“شیرینلر آجیدیر، هرنه وار غریب
لحظه لر لاپ اوزون
دیلک لر سورگون
اولدوزلار اوزونه چئویریب بؤرکون …”
آمما نه غم کی ظلمتدن زارا گلن و اورهگینی کدر اوزن شاعیر صاباحا اینانیر، اؤزوده بؤیوک بیر ایناملا:
تک قالیب ظلمت اَلینده، باغیریب سوسما “سحر”
چکیلر جهد ائلهسک آیری مداره گئجهلر
۱۵/۵/۶۷- تهران
.
ترجمه فارسی:
خبر انتشار کتاب مجمومه اشعار آبی ها، اثر ح. ر. سحر در سال ۱۳۶۵ مثل ستاره درخشانی، هر چقدر هم بی سر و صدابوده باشد، به همان اندازه با روشنائی فراوان بر سیمای ادبیات آذربایجان درخشید، و روح نوینی بر تن این ادبیات بر دمیدن آغاز کرد.
در افکار و ادراکات، تنوعی نوین، تکنیکی جدید، فورمهایی زیبا، تصاویری رنگارنگ و پویا از فن و تکنیک های خلاق و اولیه آن محسوب میگردد. ما در قفای این اشعار در عین حال شخصیت زنانه یک خانم را با ژرفای نگرش و عمق بینش های اجتماعی ، روشن بینی،ظرافت احساسات مشاهده میکنیم. سایه های آرامش بخش و خنک شخصیت زنانه نه تنها در جسارتهای لئریک اشعار ایشان، بلکه در یک یک زمینه های تشابیه و تمثیلهای اشعار ایشان نشان میدهد.
” وقتی که آسمانهای آبی روسریهای خویش را از سر باز میکنند”، ” وقتی که دریا ها در انگشتانه ها جای نمیگیرند”، ” آدامس توی دهن من، نشانه سر خوشی من”، ” میخواهم آن لباس رنگینم را بپوشم که تن خونین مرا بپوشاند”، ” انگشتری که نگینش افتاده” و مصراع های مشابه دیگر فقط و فقط نشانه های تشابیه احساسات خود جوش زنانه این اشعار میتوانند باشند. رو در رو شدن با مسائل اجتماعی روز، با دردهای روز مره مردم دست و پنجه نرم کردن در شرایطی که دردهای اشکار و نهان اجتماعی را درک کرده و همرا با روشن بینی شاعر، این دردها و مسائل را با جسارتهای شاعرانه و استادی فن و تکنیک شاعری بیان میگردد. حتی زمانیکه شاعر به بیان احساسات ، دردها و مسائل شخصی سخن میگوید، در عین حال که به وظیفه سنگین اجتماعی خویش واقف میباشد، نهال امید را در دل خواننده خویش میکارد.
زمانیکه زانوهایم خم و پشتم تا میشوند،
از وقار و شوکت کوههای استوار سخن میگویم.
وقتی که نفرین ظلمات شب بر لحظه لحظه زمان جاری میشوند،
از طلوع روشنائی آفتاب سحری سخن میگویم.
تا کی باید از انتظار معشوق به دیدار عاشق سخن گفت؟
تا کی؟
در شرایطی که تلاش برای روشن سازی اذهان اجتماعی تلاش میکند، هزاران درد اجتماعی سرکوب شده مردم را با زبانی حزین بر لب جاری میکند، در نهایت با صدایی بلند فریاد میزند.
از جور زمان چو چهره ها زرد شده،
دیدار به انتظار تو محو شده،
از بهر چه لازم است گفتار حزین
فریاد بکش “سحر” دم داد شده.
این یک واقعیت عریان میباشد که زمانی که اشعار ایشان به دینامیزمهای آزادگرانه جان و روح می بخشد. زمانیکه ” خون ها بر رگهای انگشتان خشک شده بچه گانه خشک میشوند” ، یا زمانیکه “آبی ها به سیاهی می زنند، ستاره سحری از ما دور میگردد”، زمانیکه ” دلیرانیکه گل عشق کهنه شده و در دل نهفته را کنده و به قبله گاه خویش تبدیل میکنند”، بسوی آفتاب راهی میشوند”، اشعار ایشان رنگی مدرن و معاصر بخود گرفته و با خلاقیت، مهارت و بداعت ویژه ای که مختص ایشان میباشد، برای لئریک اشعار ایشان یک زیبایی و تازگی نوینی می بخشد.
انسانی با قلبی به سادگی یک شیشه گلاب
با اراده ای پولادین میخواهم.
از این پاساژ به آن یکی رسیدن،
زندگی کردن به استواری سبلان،
برای پیمودن این راه سترگ، دنبال رفیقی میگردم.
“بار سنگین زمان بر دوشم” گفته و می پرسند که ” راه فردا از کدامین سوی میگذرد؟” . بکار بردن اصطلاحاتی مشابه “پاساژ” در اشعار ایشان نه تنها تصادفی نیست، بلکه رنگ و بویی امروزین بر اشعار ایشان میبخشد. تاثیرات قدرتمند سمبلمیزم اجتماعی و شریان قدرتمند خونهای سورئالیزم در رگهای مجموعه اشعار “ماویلر”، را بیشتر زنگین می کند. چه طور که گفته میشود در دنیای خلاقیت “شاعر” ، تنها قدرت خلاقیت ایشان است که سّری ترین، دهشتناک ترین اتفاقات چنان تصویر و حالتی سیال بخود میگیرند که تنها الهام های شاعرانه ایشان قادر است دریچه ها و جلوه های دنیایی را که غیر قابل دسترسی میباشند، بر روی ما باز میکنند.
در قعر شب
از روزن باریک ماهتاب
بر آسمان آبی دیگر
نظاره میکنم.
گوئیا !
در سرزمین شب
دریاچه ها خونین
ابرها غمگینند،
کوهها مه آلود
بید ها خون آلود.
در قعر شب
از روزن باریک ماهتاب
بر آسمان آبی دیگر
نظاره میکنم.
“اشعار نو” ایشان از ریتم های موسیقیایی حد اکثر بهره مندی را گرفته و ظرفیتهای اشعار ایشان را به درجاتی نوین تعالی می بخشند.
پیوسته میشوند
رفتار تو، رفتار من، رفتار ما
آهسته آهسته
آتشفشان شوند.
” قطع کردن زبان گلهای سبلان” و ” لاله ای به نام قفس به چه کار من می آید” اگر چه بگوید ” باید به غربتی نوین بپیوندم”، و می بیند که در ” پنجه های غربت غرور هستی در حال خفه شدن می باشد” ، فریاد سیاهی شب را سر می دهد.
عجبا،
شیرینی ها به تلخی می زنند،
لحظه ها طولانی
آرزو ها سرگردان
ستارگان کلا ه هایشان را بر صورتشان کشیده اند.
اما چه غم،شاعری که قلب نازکش زخم خورده و دلش از ظلمات تاریکی شب کدر شده است، به فردائی روشن باورمند است، آنهم چه باورمندی سترگی.
در ظلمت شب یکه ووو تنها مانده،
فریاد مزن “سحر” به عجز و لابه،
کن همتی و در این شب تار و سیه
شبها به سحر روشن و نور افشانده
