همانطوریکه میدانید مذاکرات برجام مابین ایران و ایالات متحده مدتی ست که متوقف شده است. این توقف مدتها قبل از آغاز جنبش اعتراضی زن، زندگی، آزادی اعلام شده و بیشتر ناشی از رد تقاضای طرف ایرانی برای گرفتن تضمین هایی از طرف آمریکایی بود. در آن زمان پیش بینی برنده انتخابات میان دوره ای آمریکا بر ان بود که کلا دولت آقای بایدن اختیار کنگره را از دست خواهد داد و بنابرین هر تضمینی هم که بدهد چندان ارزش عینی نخواهد داشت. این مساله باضافه تاثیرات عینی جنگ در اوکرائین باعث شد که مذاکرات رسما متوقف شود و به روایت نماینده اتحادیه اروپا آقای بورل تا بعد از انتخابات میاندوره ای آمریکا به تعویق بیافتد.
باور من چنانچه در یادداشت دیگری در نشریه کار آنلاین نوشته بودم بر آن بود که اتفاقا جنگ اوکرائین فرصت مناسبی را برای ایران فراهم کرده است که بتواند امتیازات خوبی از شرایط بگیرد. جمهوری اسلامی اما با تمایل به حمایت ازروسیه تصمیم گرفت از آن فرصت عملا استفاده نکند. در همان شرایط کشوریکه ظاهرا روابط بسیارخوبی با ایران دارد و از ما هم بیشتر نیازمند به کمک های روسیه است، یعنی ونزوئلا، تصمیم گرفت منافع خود را در ارجحیت قراردهد و وارد مذاکرات مستقیم با آمریکا شده و همه تحریم ها علیه خود را لغو کند و مجددا به فروشنده نفت به ایالات متحده تبدیل شود. این تغییر در حالی اتفاق افتاد که یکسال قبل از آن آمریکا برای رئیس جمهور کشور، پرزیدنت مادورو، حکم جلب بین المللی و برای دستگیری اش جایزه ۱۵میلیون دلاری تعیین کرده بود.
انتخابات میاندوره ای کنگره آمریکا هفته گذشته برگزار شد و نتایج آن تا امروز نیز بطور کامل اعلام نشده، گرچه تغییرات عمده در نتایج نهایی مشخص شده است. قبل از انتخابات پیش بینی میشد که جمهوریخواهان برآمدی بسیار بیشتر از این داشته باشند و هر دو مجلس را به کنترل خود درآورند، اما رقابت دموکرات ها و جمهوریخواهان بسیار نزدیک تر از آنچه پیش بینی میشد بوده است و گرچه دموکرات ها کنترل محلس نمایندگان را از دست دادند ولی در مجلس سنا توانستند اکثریت خود را حفظ کنند.
اکنون با مشخص شدن کنترل دموکرات ها بر مجالس بویژه مجلس سنا که مسئول سیاست خارجی است، میتوان بهتر شرایط را برای رسیدن به نوعی توافق مورد مداقه قرار داد. واقعیت آنست که با توجه به شرایط موجود طرف ایرانی هیچ نوع وزنه قابل اعتنایی برای تحمیل خواست خود در دست ندارد. با این وجود آمریکا همچنان مایل به رسیدن به نوعی توافق است تا تشدید شرایط بحرانی در اروپا را در آستانه زمستان برای کشورهای اتحادیه اروپا قابل مدیریت نماید. از سوی دیگر کشورهای اروپایی زیر فشار افکار عمومی که تحت تاثیر جنبش زن، زندگی آزادی قرار دارند، ممکن است تمایلی به توافق با ایران بر سر برجام نداشته باشند. شرایط امروز طرفین معاهده برجام بجز چین با شرایط بهار گذشته تغییر عمده کرده است و تعادل بین نیروها به هم خورده است. جنگ در اوکرائین ادامه یافته و مواضع روسیه و ناتو اگر بدتر نشده باشد بهتر نشده، اروپایی ها با مساله انرژی در زمستان روبرو هستند، ایران در جنبش دو ماهه ای دست و پا میزند که هر روز بیش از روز قبل رژیم حاکم را تهدید میکند، و در ایالات متحده دولت بایدن موضع ضعیف تری از قبل دارد و احتمالا وارد دوران آشوب های سیاسی و جدال مابین احزاب خواهد شد.
در شرایط ایده آل مذاکره هر طرف سعی میکند برای رسیدن به حداکثر بازده پشت میز بنشیند و بالطبع با دست پر بازی کند. اما بنا بر این فرضیات انتظار توافق برد-برد انتظاری بیش از امکانات است. بدیهی ست در حال حاضر هیچ یک از طرفین با دست پر بر سر میز بازی نمی نشیند. بنابرین طرفین میدانند که طرف مقابلشان با دست خالی سر میز آمده و جایی برای چانه زنی ندارد. بهترین استراتژی در این لحظه چیست؟ در تئوری بازی که در مذاکرات سیاسی در اندیشکده های بین المللی نیز بکار میرود، استراتژی های مختلفی برای بیشترین بازده از طرف بازیگران بر طبق منطق و امکانات عینی پیشنهاد میشود. یکی از این استراتژی ها بر ماکزیمم برد در شرایطی ست که طرفین همه با دست پر حاضر شده اند. در شرایطی که دست ها روست و همه هم در موضع ضعف قرار دارند، استراتژی ایده آل بر همکاری طرفین در کاهش ضرر استوار است و بهترین بازده برای طرفین آنست که همه با بیشترین سود ممکن اما با کمترین ضرر روبرو باشند(اصطلاحا این استراتژی را ماکسی مین مینامند).
بطور مشخص در شرایط مذاکرات برجام، طرفین باید سعی کنند جلوی ضرر به خود را بگیرند; برای ایران هر ماه ادامه تحریم ها و محدودیت صادرات نفت برابر با ضررهای میلیارد دلاری است. برای طرف های اروپایی بویژه آلمان و فرانسه افزایش قیمت سوخت به معنی کاهش منافع در تولیدات صنعتی ست که در مقابله با چین از دست میرود و نارضایتی عمومی از کاهش عرضه سوخت و افزایش قیمت واحد های انرژی مساله همه کشورهای دیگر است، برای آمریکا نیز در شرایط کنونی افزایش قیمت سوخت و تاثیر آن بر چشم انداز انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۴ بسیار عمده است. علاوه بر همه این جزئیات، ایران در گیر دو ماه اعتراضات گسترده شهری است که دائما به خشونت و قتل و کشتار ناراضیان انجامیده است. گرچه برخی از فعالیت های خارج کشوری با درخواست از کشورهای غربی برای قطع مذاکرات و عدم تعهد به بازیافت برجام از سوی غرب متمرکز بوده است ولی جامعه اقتصادی در داخل کشور به دلایل عینی از نوعی توافق و گذر از بن بست برجام تمایل نشان میدهد.
سازمان ما در تمام سالهای اخیر از هر راه باریکی که فشار کمرشکن تحریم ها بر مردم میهنمان را کاهش دهد حمایت کرده و همچنان بر تاثیر مرگبار تحریم بر زندگی مردم و فربه شدن نیروهای امنیتی که از آن سود میبرند، هشدار میدهد.
